Parch jabłoni zaliczany jest do najlepiej poznanych chorób drzew owocowych. Mimo coraz doskonalszych metod ochrony i rozwiniętego doradztwa, wciąż istnieje duże ryzyko szkód powodowanych tą chorobą. Koszty jej zwalczania stanowią największy udział w ogólnych nakładach na ochronę sadu jabłoniowego. Względy ekonomiczne (wysoki koszt ochrony) oraz ekologiczne (dążenie do maksymalnego ograniczenia liczby zabiegów i ilości fungicydów) sprawiły, że w ostatnich latach zwraca się szczególną uwagę na racjonalną ochronę sadów. Jak więc przeprowadzić ochronę, aby była ona skuteczna i możliwie tania?
[envira-gallery id=”38340″]Objawy choroby
Grzyb Venturia inaequalis poraża większość organów nadziemnych jabłoni, w tym głównie liście, ogonki liściowe, działki kielicha, szypułki oraz owoce w różnym stadium ich rozwoju, rzadziej zielne pędy i łuski pąków. Pierwsze symptomy obserwuje się najczęściej na liściach, często na ich dolnej stronie. Objawy mają postać plam oliwkowozielonych, aksamitnych, nieregularnych, które z czasem stają się ciemnobrązowe do czarnych, a ich brzegi regularne. W miarę, jak chory liść się starzeje, tkanka przylegająca do plamy staje się cieńsza, jego powierzchnia ulega deformacji. W efekcie silnego porażenia liść skręca się i marszczy. Objawy parcha na młodych zawiązkach owoców są z reguły bardzo podobne do tych na liściach. Tkanki w obrębie plam stają się ciemnobrązowe i skorkowaciałe, a w miarę, jak porażony owoc rośnie, pękają. W przypadku starszych plam, w miejscu zniszczonej skórki, wytwarza się wtórna tkanka okrywająca w postaci warstwy korka, odcinająca porażone tkanki od miąższu jabłka, dzięki czemu owoc jest chroniony przed utratą nadmiernej ilości wody. Silnie porażone zawiązki owoców zwykle przedwcześnie opadają.
Rozwój sprawcy
W rozwoju grzyba V. inaequalis wyróżnia się następujące fazy:
- zimowanie (stadium saprotroficzne),
- okres infekcji pierwotnych powodowanych przez zarodniki workowe,
- okres infekcji wtórnych dokonywanych przez zarodniki konidialne.
Grzyb zimuje w porażonych, opadłych liściach jabłoni. Już jesienią przerasta do tkanki miękiszowej i rozpoczyna proces formowania pseudotecjów (owocników), któremu sprzyja temperatura od 4°C do 10°C i wysoka wilgotność. W warunkach klimatycznych Polski pierwsze owocniki grzyba pojawiają się już w grudniu. Jednak podczas mroźnych dni rozwój grzyba ulega spowolnieniu. Niska temperatura zimą nie niszczy patogenu, o ile liście opadłe z drzew znajdują się pod śniegiem. Na liściu owocniki widoczne są jako czarne punkciki pod skórką. Wiosną, w zależności od temperatury i wilgotności, następuje proces ich dojrzewania.
Sygnalizacja
W zwalczaniu parcha jabłoni bardzo ważną rolę odgrywa prognozowanie, przy którym powinno się uwzględniać potencjał infekcyjny w danym rejonie sadowniczym. Sady o słabym porażeniu liści i owoców jesienią, oddalone od sadów zaniedbanych lub słabiej chronionych, będą mniej zagrożone w okresie infekcji pierwotnych niż te z dużym nasileniem choroby w sezonie poprzednim, z odmianami podatnymi na parcha i w większych rejonach sadowniczych o z różnicowanym stopniu efektywności wykonywanych zabiegów chemicznych.
Coraz powszechniejsza dostępność danych z licznych stacji meteorologicznych rozmieszczonych w poszczególnych sadach pozwala na doskonalenie systemów sygnalizacji zagrożenia parchem jabłoni. W tym celu opracowane komputerowe modele (np. RIMpro), umożliwiają bieżące monitorowanie rozwoju V. inaequalis, dojrzałości zarodników i intensywności ich wysiewów w konkretnych lokalizacjach. Podstawowym zadaniem systemu jest ułatwienie podjęcia decyzji dotyczącej racjonalnej ochrony, dostosowanej do specyfiki danego gospodarstwa sadowniczego, a nawet do poszczególnych kwater.
Pierwszy zabieg – kiedy?
Niezbędne w jego prawidłowym ustaleniu są obserwacje rozwoju owocników i wysiewu zarodników workowych. Moment, w którym ponad 30% owocników zawiera już dojrzałe, zdolne do wysiewu zarodniki świadczy o konieczności rozpoczęcia ochrony. Z reguły pierwsze wysiewy mają miejsce w 1. połowie kwietnia, ale zdarzają się odstępstwa od reguły, wynoszące nawet 2–3 tygodni. Drzewa znajdują się wówczas najczęściej w fazach mysiego ucha lub zielonego pąka. W klimacie Polski największe wysiewy zarodników workowych obserwuje się w okresie od zielonego pąka do około 2 tygodni po kwitnieniu. Jest to czas, w którym rozwijające się liście i zawiązki owoców są najbardziej podatne na porażenie. Przeciętnie przyjmuje się, że nowy liść rozwija się co 4 dni. Opryskiwania zaleca się, gdy średnio pojawia się 1,5 liścia. Oznacza to, że zabiegi powinny być wykonywane co 5–6 dni. Uwzględniać jednak należy możliwość ewentualnego zmycia przez deszcz naniesionego fungicydu.
Najważniejsze jest niedopuszczenie do porażenia tkanek, dlatego najlepiej opryskiwać zapobiegawczo z wykorzystaniem fungicydów powierzchniowych, a dopiero przy wzroście zagrożenia wykorzystać środki należące do innych grup chemicznych np. anilinopirymidynowe, systemiczne IBE, karboksyamidowe (SDHI) lub strobilurynowe.
Fontelis 200 SC (200 g pentiopiradu) to fungicyd bardzo efektywny przeciwko parchowi jabłoni (tabela), mączniakowi i szarej pleśni. Jest szybko pobierany i transportowany w roślinie. Już po godzinie od naniesienia na nią jest odporny na zmywanie przez deszcz (do 60 mm). Na roślinie działa wielokierunkowo: powierzchniowo, translaminarnie i systemicznie (układowo), niezależnie od temperatury. W zwalczaniu patogenów stosuje się go do 2, 3 razy w sezonie, w dawkach 0,5–0,75 l/ha. Działa zarówno zapobiegawczo, jak i interwencyjnie (do 48 h).
Nawet najlepszy program ochrony, odpowiednio dobrane fungicydy i terminy zabiegów, nie zapewnią dobrych efektów przy złej technice ochrony. Wskazana jest regularna kalibracja opryskiwacza, a więc dobór parametrów pracy dla uzyskania optymalnego wydatku cieczy na hektar, jak również odpowiednia ilość cieczy roboczej. Częstym błędem jest zaniżanie ilości cieczy roboczej, co przy niskiej wilgotności względnej powietrza i wysokiej temperaturze osłabia pobieranie środków przez rośliny i redukuje czasami do zera efektywność zabiegu.
Efektywność fungicydu Fontelis 200 SC w dwóch (a, b) lokalizacjach
Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie.
