Eksport jabłek z Polski (głównie deserowych) wykazuje systematyczną tendencję wzrostową. Średnio w sezonach 2001/02-2003/04 sprzedawaliśmy za granicę po 381 tys. ton tych owoców, w latach 2004/05-2006/07 – po 437 tys. ton, a w latach 2007/08-2009/10 – po 614 tys. ton (rys. 1). Udział eksportu w globalnych zbiorach jabłek wyniósł, odpowiednio: 16%, 19% i 28%. Najwyższy poziom eksportu (840 tys. ton) i jego udział w zbiorach jabłek (30%) zanotowano w sezonie 2008/09.
[envira-gallery id=”41292″]
W ubiegłej dekadzie zwiększał się również udział jabłek w zagospodarowaniu krajowej podaży tych owoców (rys. 2). Najwyższy był ten wskaźnik (28%) w sezonie 2009/10, wobec ok. 10% na początku dekady. Rośnie też znaczenie eksportu jabłek w globalnych wpływach z eksportu produktów ogrodniczych. Średnio w latach 2008-2010 wartość eksportu tych owoców stanowiła ok. 9% łącznych wpływów ze sprzedaży owoców, warzyw oraz przetworów owocowych i warzywnych, wobec 6% średnio w latach 2001-2003. Udział eksportu jabłek we wpływach ze sprzedaży owoców i ich przetworów wzrósł z 9 do 13%, a w eksporcie owoców świeżych z 47% do 55%.
Kierunki eksportu
Dynamiczny wzrost eksportu jabłek i zwiększenie znaczenia sprzedaży zagranicznej w rozdysponowaniu podaży tych owoców spowodowane są przede wszystkim poszukiwaniem przez producentów i eksporterów możliwości zbytu za granicę (rys. 3), wobec systematycznie obniżającego się popytu na jabłka deserowe na rynku wewnętrznym. Wzrostowi eksportu sprzyjało dynamicznie zwiększające się zapotrzebowanie w Rosji – podstawowym rynku zbytu polskich jabłek. W okresie obowiązywania embarga na eksport świeżych produktów ogrodniczych do Rosji (listopad 2005-listopad 2008), sprzedaż jabłek do tego kraju dokonywana była poprzez inne kraje – głównie Litwę i Ukrainę. Średnio w sezonach 2005/06-2007/08 bezpośrednie dostawy do Rosji stanowiły zaledwie 4% globalnego eksportu jabłek, na Litwę niemal 30% oraz do Ukrainy ok. 30%. W sezonie 2008/09 udział Rosji w eksporcie wynosił 33%, Litwy 11%, a Ukrainy pozostał na poziomie 30%. W 2009/10 r. udział Rosji wzrósł do 41%, Ukrainy do 33%, a Litwy spadł do 2%. Biorąc pod uwagę relacje popytowo-podażowe należy sądzić, że część jabłek sprzedawanych do Ukrainy w sezonach 2008/09 i 2009/10 nadal trafiała na rynek rosyjski. Przeszkody w sprzedaży jabłek do Rosji nie stanowiła konieczność posiadania w eksporcie do tego kraju tzw. świadectw bezpieczeństwa. W grupie pozostałych krajów WNP i nowych krajów członkowskich tendencję wzrostową wykazuje jedynie eksport jabłek do Kazachstanu.
Po akcesji Polski do UE wzrosła sprzedaż jabłek do krajów „starej” Wspólnoty – głównie Niemiec, Szwecji i Finlandii, tj. tradycyjnych odbiorców jabłek z Polski. Jednak łączny udział krajów UE-15 w polskim eksporcie nie jest wyższy niż przed akcesją i utrzymuje się na poziomie 5-7%. Relatywnie niski udział UE-15 w polskim eksporcie jabłek wynika z niskiej koncentracji podaży w naszym kraju i słabego jeszcze dostosowania tych owoców do wymogów rynków zbytu. Z tych powodów Polska nie wykorzystuje konkurencyjności cenowej, jaką posiadamy wobec pozostałych krajów rozszerzonej Wspólnoty. Najwyższe ceny za polskie jabłka oferują kraje skandynawskie i należące do UE-15.
Ceny eksportowe
Średnie ceny w eksporcie jabłek (zarówno wyrażone w euro, jak i w złotych – tabela) wykazują niewielką tendencję wzrostową i wyraźnie zwiększają się w latach niskich zbiorów. W ubiegłej dekadzie najwyższe ceny (0,40 euro/kg i 1,45 zł/kg) płacone były za polskie jabłka w sezonie 2007/08, kiedy to zbiory jabłek były w Polsce najniższe od dwudziestu lat. Ceny eksportowe i płacone przez firmy handlowe w skupie na eksport są zdecydowanie niższe od uzyskiwanych na wewnętrznym rynku jabłek deserowych (ale wyższe od oferowanych przez zakłady przetwórcze).
Bieżący sezon
Od sierpnia do listopada 2010 r. eksport jabłek wyniósł około 32 tys. ton i stanowił zaledwie 40% poziomu z analogicznego okresu roku poprzedniego. Decydujący był spadek eksportu do Ukrainy i Niemiec. Zwiększył się natomiast z 12,6 tys. ton do 28,3 tys. ton eksport do Rosji.
Szacuje się, że w grudniu 2010 r. i styczniu 2011 r. eksport stanowił tylko 25-30% poziomu sprzedaży zagranicznej z analogicznych miesięcy poprzednich lat. Bardzo istotnym utrudnieniem w eksporcie w styczniu było praktyczne wstrzymanie bezpośredniego eksportu do Rosji z powodu wygaśnięcia polsko-rosyjskiej umowy transportowej. Powodowało to konieczność sprzedaży jabłek do Rosji poprzez inne kraje. Szacuje się, że w okresie sierpień 2010 r.- styczeń 2011 r. eksport jabłek wyniósł ok. 80 tys. ton, wobec 235 tys. ton w okresie sierpień 2009 r.- styczeń 2010 r.
Przewiduje się, że w całym bieżącym sezonie eksport jabłek nie przekroczy 350 tys. ton, wobec 768 tys. ton w sezonie poprzednim. Głębsze niż zbiorów (które spadły o 30% do 1859 tys. ton) obniżenie eksportu spowodowane będzie utrudnieniami w eksporcie do Rosji, ale głównie konkurencją krajowego rynku jabłek deserowych. Konkurencja rynku krajowego i eksportu nasila się w latach zbiorów niskich. Wyrażone w euro ceny eksportowe jabłek wyniosą 0,37-0,38 euro/kg i będą niemal o 50% wyższe niż w 2009/10 r. i niewiele niższe od bardzo wysokich w 2007/08 r. Ceny liczone w złotych wzrosną w relacji do roku poprzedniego o 35% do 1,4-1,5 zł/kg i będą zbliżone do poziomu z 2007/08 r. Ceny eksportowe zwiększą się bardziej niż ceny płacone producentom na rynku wewnętrznym, ale pozostaną znacznie niższe, niż płacone przez spółdzielnie ogrodnicze, czy uzyskiwane na rynkach hurtowych. W okresie sierpień 2010 r.-styczeń 2011 r. (rys. 4) przeciętne ceny jabłek skupowanych przez spółdzielnie ogrodnicze wzrosły w relacji do analogicznego okresu poprzedniego o 65% do 1,75 zł/kg. Ceny hurtowe zwiększyły się o 60% do 1,90 zł/kg, ceny płacone przez firmy eksportowe o niemal 90% do 1,32 zł/kg, a ceny eksportowe (z doszacowanymi w grudniu 2010 r. i styczniu 2011 r.) o 65% do 1,45 zł/kg. Najbardziej wzrosły ceny owoców Jonagoldów, ‚Šampiona’ i ‚Idareda’.
W obecnym sezonie udział eksportu w zbiorach jabłek i w rozdysponowaniu krajowej podaży jabłek wynieść może 20%, wobec odpowiednio 27% i 28% w 2009/10 r.
