Jednym z najbardziej istotnych składników pokarmowych wpływających na jakość owoców, także w kontekście ich zdolności przechowalniczej, jest wapń. Wpływa on pośrednio na przemiany energetyczne zachodzące w owocach. Ustalenie zawartości wapnia w owocach bezpośrednio przed ich zbiorem jest pomocne przy określaniu przydatności jabłek do długiego przechowywania.
W trosce o jakość
Na zdolność przechowalniczą owoców, oprócz wapnia, wpływają również azot, stosunek K : Ca, N : Ca i magnez. Zachowanie relacji zawartości potasu do wapnia od 20 : 1 do 30 : 1 wpływa korzystnie na jakość owoców w kontekście ich kilkumiesięcznego przechowywania w chłodni. W zależności od odmiany, przebiegu warunków atmosferycznych w sezonie wegetacyjnym oraz długości planowanego okresu przechowywania jabłek i wieku drzew należy wykonać od 3 do 7 lub 8 opryskiwań nawozami wapniowymi. Owoce odmian o genetycznie niskiej zawartości wapnia (np. ‘Szampion’, ‘Jonagold’, ‘Ligol’, ‘Mutsu’) wymagają zwykle większej liczby zabiegów, podobnie jak drzewa na podkładce ‘M.26’. Więcej opryskiwań tym pierwiastkiem warto przeprowadzić także w przypadku słabego plonowania drzew, przy wysokiej temperaturze powietrza i małych opadach deszczu latem oraz wtedy, gdy planujemy długo przechowywać owoce.
Wapń trafiający na liście nie jest praktycznie z nich transportowany do owoców. Dlatego należy zadbać, aby ciecz robocza zawierająca nawozy wapniowe pokryła jak największą powierzchnię owoców w całej koronie (szczególnie w jej wierzchołkowej części, gdyż znajdujące się tam jabłka zawierają szczególnie mało tego pierwiastka).
Dotarciu wapnia do wszystkich owoców na pewno pomogą luźne korony oraz dostosowana do ich wielkości (wysokości i szerokości) ilość (dawka) cieczy roboczej. Przy wysokiej temperaturze powietrza (przekraczającej 25°C) oraz niskiej jego wilgotności, pobieranie wapnia przez owoce jest znacznie ograniczone z powodu szybkiego odparowywania wody i krystalizowania soli wapnia na opryskiwanej powierzchni. Dlatego zabiegi wapniem i innymi nawozami dolistnymi najlepiej wykonywać wieczorem, gdy temperatura powietrza wynosi 12–15°C. Pamiętajmy, że jabłka dobrze odżywione wapniem mają z reguły większą jędrność w czasie przechowywania i jednocześnie wydzielają mniej etylenu – wolniej dojrzewają i żółkną, wykazują tendencję do większej zawartości kwasów organicznych w miąższu. Wszystko to może potencjalnie wpływać nie tylko na długość okresu ich przechowywania, ale także na pozytywną ocenę i wybór „tych właśnie jabłek” przez konsumentów (fot.).
Z atrakcyjnym rumieńcem
Ładne wybarwienie owoców – ta cecha rozpatrywana jest w kontekście wielkości rumieńca, jego intensywności, odcienia oraz barwy zasadniczej skórki. Zależy od odmiany (cecha genetyczna) oraz wielu czynników zewnętrznych (w tym agrotechnicznych, nawozowych oraz klimatycznych). Poza pięknym rumieńcem ważna jest także barwa zasadnicza skórki. W obecności zielonego tła lepiej też wyeksponowany jest rumieniec. Powinniśmy dbać, aby zielona barwa skórki utrzymywała się jak najdłużej po zbiorze owoców i w ich obrocie.
Na tempo zmiany barwy zasadniczej na żółtą wpływają: termin zbioru i stopień dojrzałości owoców oraz kilka innych czynników, m.in. zawartość w owocach azotu, wapnia, manganu i potasu. Trzy pierwsze wpływają pozytywnie na zielone zabarwienie skórki, natomiast potas – na szybszą zmianę zabarwienia w stronę barwy żółtej.
Zielone zabarwienie skórki jabłek jest efektem występowania w jej komórkach chlorofilu. Jego zawartość jest odmienna u różnych odmian jabłoni, a w trakcie dojrzewania owoców zachodzi proces rozpadu tego barwnika. Spadkowi zawartości chlorofilu w komórkach skórki oraz rozpadowi struktury chloroplastów towarzyszy naturalne zwiększanie się barwników żółtych i pomarańczowych: karotenu i ksantofilu. Prowadzi to do zmiany barwy zasadniczej skórki z zielonej na żółtą, jest naturalnym i nieodwracalnym procesem, związanym z dojrzewaniem owoców. Niektóre odmiany, np. ‘Golden Delicious’ i ‘Mutsu’, nie mają rumieńca i w tym przypadku zależy nam na jak najdłuższym utrzymaniu barwy zasadniczej. Owoce żółte są mało atrakcyjne i mniej chętnie kupowane przez konsumentów, zażółcenie sugeruje bowiem ich zbytnią dojrzałość.
Rozważając możliwości poprawy wybarwiania owoców, możemy ogólnie stwierdzić, że najpierw powinniśmy zapewnić jabłoniom i jabłkom optymalne warunki, które w naturalny sposób predysponują owoce do powstawania rumieńca, a dopiero później starać się wspomagać ten proces.
Jeżeli planujemy wspomaganie wybarwiania się owoców poprzez dokarmianie dolistne, powinniśmy pamiętać, że nasze działania muszą wyprzedzać procesy zachodzące w roślinach. Musimy więc zacząć działać przed planowanym zbiorem, wykonując zabiegi: 5–6 tygodni wcześniej nawozami o zwiększonej zawartości fosforu, 4 tygodnie – o zwiększonej zawartości potasu i 2 tygodnie wcześniej – fosforem. Stosowanie nawozów dopiero w momencie pojawienia się kłopotów z wybarwianiem się owoców mija się z celem, bo procesy prowadzące do powstawania barwników nie zdążą zafunkcjonować.
Nawożeniem możemy także poprawić trwałość zielonej, zasadniczej barwy skórki. W tym celu w sierpniu lub na początku września możemy zaopatrzyć drzewa w mangan. Stosowanie nawozów manganowych przed zbiorem widocznie ogranicza żółknięcie owoców, co jest szczególnie istotne w przypadku gruszek oraz jabłek odmian ‘Golden Delicious’ i ‘Mutsu’.
Warto też wspomnieć o roli wilgotności gleby w procesie wybarwiania się jabłek. Gdy jest ona odpowiednio wilgotna, szczególnie w latach suchych, wywiera pozytywny wpływ na syntezę barwników. Warto również pamiętać o możliwości obniżenia temperatury poprzez zraszanie nadkoronowe, które w latach gorących i suchych może przynieść spodziewane efekty. Nasuwa się tu pytanie, czy warto w okresie przedzbiorczym stosować dokarmianie dolistne poprawiające wybarwienie jabłek? Odpowiedź wydaje się oczywista. Dokarmianie dolistne w tym czasie wspomaga zawiązywanie pąków kwiatowych na przyszły sezon. Stąd znaczenie tych zabiegów nie tylko dla krótkoterminowego celu, którym są wybarwione jabłka, lecz także długofalowego – silnych pąków kwiatowych.
fot. M. Strużyk