Plantatorzy porzeczek i leszczyn, także osoby zajmujące się pielęgnacją terenów zieleni oraz amatorzy mający porzeczki czy leszczynę w ogrodach działkowych, przydomowych powinni przygotować się, a nawet może wkrótce rozpocząć zabiegi ochronne przeciwko wielkopąkowcom. Szkodniki te są już bardzo aktywne i zaczynają migrować w poszukiwaniu kolejnych pąków do zasiedlenia. Nie warto zwlekać – gdy obserwujecie zdeformowane pąki na krzewach – działajcie! Obecnie, ze względu na pandemię koronawirusa, zaczynają się problemy
z dostępnością środków ochrony roślin. Warto więc już teraz nabyć odpowiednie, aby „nie zostać na lodzie”.
Objawy obecności szkodnikówZarówno wielkopąkowiec porzeczkowy (Cecidophyopsis ribis), jak i wielkopąkowiec leszczynowy (Phytoptus avellanae) wyrządzają podobne szkody na roślinach. Cały cykl rozwojowy tych roztoczy przebiega w pąkach. Tutaj także wielkopąkowce żerują wysysając zawartość komórek roślinnych. Jedynie na krótki czas opuszczają pąk migrując w poszukiwaniu kolejnych, zdrowych pąków, w celu ich zasiedlenia.Podczas żerowania roztocze wysysają soki roślinne, wprowadzając jednocześnie podczas tego procesu ślinę do komórek zawierającą enzymy, które powodują rozrost komórek roślinnych. W efekcie hipertrofii zawiązki liści, także kwiatostanów, powiększają swoje rozmiary, „pęcznieją”, są zniekształcone, ich powierzchnia jest sztywna, chropowata, suche łuski osłaniające pąk rozluźniają się – powstają „kapustowate” (fot. 1, 2) albo także różowate (fot. 3 na leszczynie) twory znacznie różniące się od niezasiedlonych, zdrowych pąków na pędzie. Silnie uszkodzone, zdeformowane pąki się nie rozwijają i zasychają. Jeśli na pędzie jest więcej tego typu tworów, zostaje on ogołocony z liści – głównych organów asymilacyjnych, kwiatostany się nie rozwijają. Z czasem pęd zasycha.fot. 1 Kapustowate twory – efekt obecności w nich wielkopąkowca porzeczkowegoFot. 2. Kapustowata deformacja paka leszczynyFot. 3. Pąki leszczyny rozchylają się ułatwiając migrację wielkopąkowcowiOpisDorosłe wielkopąkowce mają owalne, robakowatego kształtu, białe ciało (fot. 4) z dwiema parami odnóży w przedniej jego części. Jaja są kuliste lub lekko owalne, szkliste, białawe (fot. 5). W populacji znajdują się jeszcze nieruchome larwy i nimfy – podobne wyglądem do osobników dorosłych, ale nieco mniejsze.Samice wielkopąkowca porzeczkowego mają długość ok. 0,2 mm, samce są mniejsze – 0,15-mm. W przypadku wielkopąkowca leszczynowego wymiary te kształtują się odpowiednio: 0,25 mm i 0,18 mm (taka różnica wielkości wobec porzeczkowego ma duże znaczenie podczas obserwacji szkodników pod mikroskopem cyfrowym – są dużo lepiej widoczne, patrz filmy:
Aktywność osobników wielkopąkowca leszczynowego 14 kwietnia 2020 r.
reklama
reklama
Aktywność osobników wielkopąkowca porzeczkowego 14 kwietnia 2020 r
Wszystkie stadia wielkopąkowców przebywają wewnątrz pąków, w przypadku porzeczki – na obu stronach zawiązków liści (fot. 6) i kwiatostanów, w przypadku leszczyny – na stronie słabo owłosionej (fot. 7). Owłosiona jest albo w niewielkim stopniu zasiedlona lub wcale. Populacje obu gatunków są właściwie niepoliczalne.
Fot. 4. Osobniki dorosłe i bardzo liczne jaja w pąku leszczyny
Fot. 5. Osobniki wiekopąkowca porzeczkowego
w paku
Fot. 6. Pąk porzeczki czarnej zasiedlony przez wielkopąkowca porzeczkowego
Fot. 7. Osobniki wielkopakowca leszczynowego na zawiązku liścia
Migracje – czyli optymalny moment zwalczaniaWielkopąkowiec porzeczkowy opanować może wszystkie pąki, podczas gdy leszczynowy preferuje generatywne, chociaż w mniejszym stopniu, obecny bywa także w wegetatywnych.Wielkopakowce gotowe do migracji przemieszczają się stopniowo ku zewnętrznym warstwom pąka. I… właśnie pojedyncze osobniki zarówno porzeczkowego, jaki leszczynowego już 14 kwietnia br. (na południu Polski) widoczne były na zewnętrznych łuskach pąkowych. Jak podaje literatura – migracje wielkopąkowca porzeczkowego mogą rozpocząć się na 4 tygodnie przed kwitnieniem porzeczki, przy czym ze względu na obecność różnych stadiów w populacji, w tym składanych jaj – proces ten trwa stopniowo aż nawet do czerwca. Najliczniejsze jednak migracje mają miejsce tuż przed kwitnieniemi podczas kwitnienia. Generalnie wszystko zależy od temperatury – im cieplej tym osobniki bardziej aktywne i mobilne, a także etap embrionalny przebiega szybciej – przez co cały okres wychodzenia szpecieli ze zniszczonych pąków do znalezienia nowych, zdrowych trwa krócej. I analogicznie im chłodniej – tym dłużej. Bardzo podobnie, pod względem rozpoczęcia w kwietniu i długości trwania, przebiegają migracje wielkopąkowca leszczynowego.Szpeciele wychodzą z pąków i po korze pędów przemieszczają się w poszukiwaniu zawiązków pąków. Jest to najlepszy moment na zwalczanie tych roztoczy – znajdują się „jak na patelni”, dla powierzchniowych akarycydów. Najczęściej jednak rozprzestrzeniane są biernie – z wiatrem, kroplami deszczu, na ciele owadów. W nowych opanowanych pąkach rozpoczynają rozwój kolejnych pokoleń i żerowanie. Jesienią zarówno na porzeczce, jak i na leszczynie wprawne oko ogrodnika dojrzy młode pąki już uszkodzone przez te roztocze, ale tak właściwie zaczynamy na nie zwracać uwagę dopiero na przedwiośniu.Szkody pośrednieObecność żerujących roztoczy powodujących ogołocenie pędów, w efekcie ich zniekształcenie i z czasem zamieranie ma w istocie duże znaczenie ekonomiczne, jednak największe straty związane z obecnością wielkopąkowców wynikają z ich szkodliwości pośredniej – otóż mogą być one wektorami wirusów wywołujących choroby roślin. Dowodem na to jest wielkopąkowiec porzeczkowy, za którego pomocą rozprzestrzeniany jest wirus rewersji porzeczki. Zawirusowane krzewy mają zmieniony pokrój – wykształcają dużą liczbę słabych, delikatnych, przewieszających się pędów. Kwiatostany i kwiaty ulegają deformacjom – nie wykształcają się owoce. Także liście mają nieco odmienny, od normalnego, kształt. Przeciwko tej chorobie, jak wszystkim wirusowym roślin, nie ma antidotum, poza wykarczowaniem chorych krzewów, dlatego konieczna i jedyna jest profilaktyka – polegająca na zwalczaniu wektora, czyli wielkopąkowca.Środki ochronyDobór akarycydów zarejestrowanych do zwalczania wielkopąkowca porzeczkowego jest mizerny. Przed, podczas i po kwitnieniu krzewów, czyli w okresie migracji, dopuszczony jest powierzchniowy Ortus 05 SC – samodzielnie lub z adiuwantem. Po kwitnieniu użyć można także układowego Movento 100 SC. Populację wielkopąkowca ogranicza również powierzchniowy Envidor 240 SC przy okazji zwalczania przędziorka chmielowca na porzeczce.Ochrona leszczyny przed wielkopąkowcem przy użyciu konwencjonalnych środków ochrony roślin jest niemożliwa – nie ma bowiem ani jednego akarycydu zarejestrowanego w Polsce do tego celu. Przy okazji prowadzenia zabiegów przeciwko misecznikom możliwe jest jedynie ograniczenie liczebności wielkopąkowca – ważne jest jednak zgranie terminu zwalczania obu szkodników.W przypadku obu wielkopąkowców można wspomagać się w likwidacji zagrożenia preparatami olejowymi lub na bazie polisacharydów albo związków silikonowych. Wszystkie działają mechanicznie unieruchamiając szkodnika, utrudniając jego przemieszczenie sięw celu pobrania pokarmu, tworząc na ciele roztocza błonę utrudniającą wymianę gazowąz otoczeniem. Ponadto ciecz pokrywająca organizm podczas wysychania kurczy się i zgniata organy roztocza.W walce z wielkopąkowcami nie można pominąć oporu środowiska – czyli wrogów naturalnych takich jak dobroczynkowate roztocze (fot. 8, aktywnego, żerującego dobroczynka zobaczysz w filmie:
reklama
Drapieżny roztocz w populacji wielkopąkowca leszczynowego 14 kwietnia 2020
czy drapieżne larwy muchówek (fot. 9, 10). Mają one jednak marginalne znaczenie, jeśli dopuściliśmy do bardzo dużego nasilenia szkodnika na plantacji.Fot. 8. Jaja drapieżnego roztocza złożone w kolonii wielkopąkowca leszczynowegoFot. 9. Drapieżna larwa w populacji wiekopąkowca leszczynowegoFot. 10. W powiększeniu – drapieżna larwa w populacji wiekopąkowca leszczynowegoIstnieje jeszcze jedna metoda ograniczenia liczebności wielkopąkowców – mechaniczna. Jednak zalecać ją można w przypadku początkowego wystąpienia szkodnika na plantacji lub na niewielkich plantacjach, w ogrodach działkowych, przydomowych, na terenach zieleni. Polega ona na wycinaniu zdeformowanych paków na przedwiośniu, nawet całych pędówz licznymi opanowanymi pąkami i spaleniu ich. Liczyć się jednak należy z dużym nakładem roboczogodzin, no i czasami koniecznością zmiany pokroju krzewu (ma znaczeniew przypadku roślin zdobiących teren).
Ta strona używa plików Cookie. Klikając "Zgoda", zgadzasz się na wykorzystanie wszystkich plików Cookie. Szczegółowych wyborów możesz dokonać w sekcji ustawienia.
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these cookies, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may have an effect on your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. These cookies ensure basic functionalities and security features of the website, anonymously.
Cookie
Czas przechowywania
Opis
__cf_bm
1 hour
This cookie, set by Cloudflare, is used to support Cloudflare Bot Management.
_GRECAPTCHA
6 months
Google Recaptcha service sets this cookie to identify bots to protect the website against malicious spam attacks.
cookielawinfo-checkbox-advertisement
1 year
Set by the GDPR Cookie Consent plugin, this cookie records the user consent for the cookies in the "Advertisement" category.
cookielawinfo-checkbox-analytics
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Analytics".
cookielawinfo-checkbox-functional
11 months
The cookie is set by GDPR cookie consent to record the user consent for the cookies in the category "Functional".
cookielawinfo-checkbox-necessary
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookies is used to store the user consent for the cookies in the category "Necessary".
cookielawinfo-checkbox-others
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Other.
cookielawinfo-checkbox-performance
11 months
This cookie is set by GDPR Cookie Consent plugin. The cookie is used to store the user consent for the cookies in the category "Performance".
CookieLawInfoConsent
1 year
CookieYes sets this cookie to record the default button state of the corresponding category and the status of CCPA. It works only in coordination with the primary cookie.
PHPSESSID
session
This cookie is native to PHP applications. The cookie stores and identifies a user's unique session ID to manage user sessions on the website. The cookie is a session cookie and will be deleted when all the browser windows are closed.
viewed_cookie_policy
11 months
The cookie is set by the GDPR Cookie Consent plugin and is used to store whether or not user has consented to the use of cookies. It does not store any personal data.
Functional cookies help to perform certain functionalities like sharing the content of the website on social media platforms, collect feedbacks, and other third-party features.
Cookie
Czas przechowywania
Opis
lang
6 months
LinkedIn sets this cookie to remember a user's language setting.
Performance cookies are used to understand and analyze the key performance indexes of the website which helps in delivering a better user experience for the visitors.
Analytical cookies are used to understand how visitors interact with the website. These cookies help provide information on metrics the number of visitors, bounce rate, traffic source, etc.
Cookie
Czas przechowywania
Opis
_fbp
3 months
Facebook sets this cookie to display advertisements when either on Facebook or on a digital platform powered by Facebook advertising after visiting the website.
_ga
1 year 1 month 4 days
Google Analytics sets this cookie to calculate visitor, session and campaign data and track site usage for the site's analytics report. The cookie stores information anonymously and assigns a randomly generated number to recognise unique visitors.
_ga_*
1 year 1 month 4 days
Google Analytics sets this cookie to store and count page views.
_gat_gtag_UA_*
1 minute
Google Analytics sets this cookie to store a unique user ID.
_gid
1 day
Google Analytics sets this cookie to store information on how visitors use a website while also creating an analytics report of the website's performance. Some of the collected data includes the number of visitors, their source, and the pages they visit anonymously.
Advertisement cookies are used to provide visitors with relevant ads and marketing campaigns. These cookies track visitors across websites and collect information to provide customized ads.
Cookie
Czas przechowywania
Opis
fr
3 months
Facebook sets this cookie to show relevant advertisements by tracking user behaviour across the web, on sites with Facebook pixel or Facebook social plugin.
gr83p_59db3877322f17e6c0092c106bdf75dd
2 months
Getresponse sets this cookie to collect information through the website’s pop-up questionnaires and messengering for marketing purposes.
IDE
1 year 24 days 1 minute
Google DoubleClick IDE cookies store information about how the user uses the website to present them with relevant ads according to the user profile.
test_cookie
16 minutes
doubleclick.net sets this cookie to determine if the user's browser supports cookies.
ttwid
1 year
Tiktok sets this cookie to keep track of user authentication and session information.
VISITOR_INFO1_LIVE
6 months
YouTube sets this cookie to measure bandwidth, determining whether the user gets the new or old player interface.
VISITOR_PRIVACY_METADATA
6 months
YouTube sets this cookie to store the user's cookie consent state for the current domain.
YSC
session
Youtube sets this cookie to track the views of embedded videos on Youtube pages.
yt-remote-connected-devices
never
YouTube sets this cookie to store the user's video preferences using embedded YouTube videos.
yt-remote-device-id
never
YouTube sets this cookie to store the user's video preferences using embedded YouTube videos.
yt.innertube::nextId
never
YouTube sets this cookie to register a unique ID to store data on what videos from YouTube the user has seen.
yt.innertube::requests
never
YouTube sets this cookie to register a unique ID to store data on what videos from YouTube the user has seen.