Ceny skupu wahają się od tych rekordowo niskich, które nie zwracają kosztów produkcji, po te maksymalnie wysokie. Pojawia się pytanie, gdzie podziała się normalność?
W myśl powiedzenia „nie ma rolnictwa bez przetwórstwa i nie ma przetwórstwa bez rolnictwa” , obie branże muszą ze sobą współpracować. Pomimo sprzecznych interesów, co roku dobijają między sobą interesów. Warto przeanalizować, jaką taktykę, działania
i decyzje podejmowała na przestrzeni ostatnich lat branża przetwórcza. Z perspektywy czasu widać, czy były to działania złe czy dobre. Często zdarza się, że krótkowzroczność
i sezonowa chęć maksymalizacji zysku wychodzi interesom firmy na złe. Bo po sezonie „tanizny” przychodzi sezon, kiedy ceny idą w górę i osiągają zawrotne stawki. Gdzie podziała się „normalność” i „stabilizacja”?
CZARNA PORZECZKA
Weźmy pod lupę rynek czarnych porzeczek. 10 lat temu mieliśmy rekordowe ceny skupu, dochodziły one nawet do 4 -5 zł/kg. Produkcja nie jest bardzo skomplikowana, zbiór mechaniczny, dobre ceny. To zachęcało do zakładania dużych plantacji. W efekcie, gdy plantacje te weszły w pełnię owocowania, rynek się załamał. Ceny z sezonu na sezon były coraz niższe. Tu kończą się prawa ekonomii.
Teraz trzeba spojrzeć na to co robiła druga strona. Przez lata mówiono plantatorom
o ogromnej produkcji i urodzaju. Do historii chyba przejdzie stwierdzenie, że „zapasów czarnej porzeczki mamy na 6 lat”. Lata mijały cena spadała, przetwórnie zarabiały,
a plantacji ubywało. Podaż się zmniejszała, a wraz z nią cena, tu również nie ma mowy
o prawach rynkowych. Wreszcie przyszły lata 2017 i 2018 gdy cena skupu była uwłaczająco niska i tak naprawdę pokrywała wyłącznie koszty zbioru mechanicznego i transport.
Potem przyszedł rok 2019, kolejne uszczuplenie areału upraw i przymrozki. To dało bardzo małe plony. Cena skupu co prawda wzrosła 3-krotnie od 2018 roku, ale i tak była zdecydowanie zbyt niska w stosunku do zbiorów. Gdzieś po drodze rozpłynęły się „zapasy na 6 lat”. W efekcie, mrożona czarna porzeczka kosztuje teraz 1,30 – 1,40 €/kg. Ale nic przetwórcom po tej cenie, ponieważ mroźnie świecą pustkami.
A jak mówią sadownicy, stawka około 1,50 zł/kg w 2017 i 2018 roku pozwoliłaby na równe zyski obu stronom. Rolnicy utrzymaliby areał upraw i odpowiednio je chronili. A mroźnie miałyby teraz zapasy, które sprzedawałyby z zyskiem.
WIŚNIE
Wróćmy pamięcią do lat 2008, 2009 i 2010. W latach 2008 i 2009 cena skupu wiśni, zarówno na mrożenie, jak i na tłoczenie były bardzo niskie. Powodem były bardzo duże zbiory zarówno na Węgrzech i Serbii, jak i w Polsce. Za wiśnie na mrożenie płacono poniżej 1,00 zł/kg, a za wiśnie na tłoczenie, podobnie jak w 2018 roku 0,40 – 0,50 zł/kg. Po dwóch bardzo złych sezonach dla plantatorów, bardzo wielu sadowników zdecydowało się wykarczować sady wiśniowe. To z kolei musiało skutkować mniejszymi plonami w nadchodzącym 2010 roku.
Rok 2010 charakteryzował się niezwykle małą produkcją wiśni. W dużej mierze winna była pogoda (długie opady w maju), przez którą plon był dodatkowo uszczuplony. W efekcie ceny wiśni na mrożenie wzrosły ponad trzykrotnie do średniego poziomu 2,50 – 2,60 zł/kg. Wiśnie na tłoczenie podrożały ponad czterokrotnie do poziomu 2,00 – 2,30 zł/kg. Tak znaczące wzrosty były rezultatem wyraźnego konkurowania o surowiec zakładów sektora sokowniczego i zamrażalniczego.
Niestety licytowanie się zakładów „kto da więcej” nie sprawi, że owoców przybędzie. Wiśni nie przybyło w 2010 roku, nie przybyło ich w 2017 roku, gdy były po 5 zł/kg i nie przybędzie ich nigdy w nieurodzajnym roku. Sztuką po raz kolejny wydaje się być zaoferowanie dobrej ceny w roku urodzajnym, aby mieć czym handlować w często następującym po nim roku nieurodzajnym. Wydaje się to tak proste. Niestety pomimo upływu lat i wielu nauczek, nadal niewykonalne ze strony branży przetwórczej.
To samo dotyczy również jabłek deserowych. Od skrajności w skrajność.
Przykłady można by jeszcze mnożyć. Jest ich bardzo wiele.
Karol Pajewski
