Od wielu lat w sadach gruszowych obserwujemy stałe zagrożenie ze strony miodówek. Szkodniki te powodują zarówno bezpośrednią szkodliwość poprzez wysysanie soku z rośliny, jak i szkodliwość pośrednią, będąc wektorem patogenów roślin.
Z 17 gatunków miodówek występujących na gruszach w różnych częściach świata w Polsce możemy zaobserwować 3 z nich: gruszową plamistą (Cacopsylla pyri), gruszową czerwoną (Cacopsylla pyrisuga) oraz gruszową żółtą (Cacopsylla pyricola).
Miodówki charakteryzują się wysoką płodnością i licznym występowaniem w sezonie. Pomimo stosowania zabiegów zwalczających często powodują duże straty. W sadach pojawiają się już wczesną wiosną i bytują do późnej jesieni. Skutkiem masowego żerowania miodówek jest słabszy rozwój, deformacja i zahamowanie wzrostu części lub całej rośliny. Ogładzane z substancji pokarmowych rośliny są bardziej podatne na przemarzanie. Larwy miodówek, wysysając z roślin duże ilości soku, wydalają przy tym płynne odchody zwane ”rosą miodową”. Wydzielina ta stanowi doskonałą pożywkę dla grzybów sadzakowych z rodzaju Capnodium, których czarny nalot na powierzchni rośliny zaburza proces fotosyntezy, blokując aparaty szparkowe ogranicza jej wymianę gazową, a ubrudzone nalotem owoce tracą wartość handlową.
Najliczniej występują miodówka gruszowa plamista oraz czerwona, choć ta ostatnia pojawia się w sadzie nieco później, stanowi większe zagrożeniem w młodych nasadzeniach grusz oraz w szkółkach. Miodówka gruszowa żółta występuje rzadziej i najmniej licznie, jednak będąc, podobnie jak pozostałe gatunki, wektorem fitoplazm powodujących chorobę zamierania grusz, może stanowić istotne zagrożenie w sadzie.
Rozwój
Dorosłe osobniki miodówki gruszowej plamistej zimują w spękaniach kory drzew gruszy, natomiast miodówki gruszowej czerwonej głównie na roślinach iglastych. Miodówka gruszowa plamista opuszcza kryjówki zimowe już podczas cieplejszych dni w lutym – marcu i rozpoczyna żerowanie na młodych pędach. Składanie jaj zaczyna jeszcze przed pękaniem pąków, najpierw w załamaniach kory, a w dalszej części sezonu wegetacyjnego na pąkach i liściach. Wylęgłe larwy żerują zarówno na pąkach, liściach, jak i pędach. Rozwój larwalny, w zależności od warunków pogodowych, trwa od 6 tygodni do 2 miesięcy. W ciągu roku rozwija się około 4 pokoleń szkodnika.
Miodówka gruszowa czerwona pojawia się w sadzie później. Pod koniec kwietnia samice zaczynają składać jaja na pąkach, a w dalszej części sezonu na spodniej części liścia. Jaja miodówki gruszowej czerwonej składane są w niby złożach – w liczbie po kilkadziesiąt, a nawet kilkaset sztuk i stosunkowo łatwo można je zauważyć, ponieważ w miejscach, gdzie się znajdują, liście są charakterystycznie pomarszczone i wygięte. Larwy wylęgają się po około 2 tygodniach i żerują na liściach powodując ich zwijanie. Następnie przemieszczają się na zdrewniałe pędy, gdzie żerują gromadnie. Po około miesiącu larwy powracają na liście, gdzie przeobrażają się w owady dorosłe i migrują na inne rośliny. Miodówki po wylęgnięciu z jaj przechodzą pięć stadiów larwalnych zanim przeobrażą się w osobniki dorosłe.
Termin i sposób lustracji
W okresie bezlistnym od lutego do początku kwietnia należy strząsać owady z 35 losowo wybranych drzew. Strząśniętych ponad 15 osobników dorosłych oznacza konieczność wykonania zabiegu. Dalej przed kwitnieniem należy przeglądać gałązki z pąkami kwiatowymi. Obecność jaj lub larw na ponad 5 z 50 gałązek oznacza przekroczenie progu szkodliwości. Przed kwitnieniem lustracja drzew w poszukiwaniu miodówki gruszowej plamistej polega na przeglądaniu 50 gałązek długości ok. 20 cm, z pąkami kwiatowymi, pobranymi losowo po jednej z drzewa na kwaterze ok. 1 ha. Obecność larw lub jaj na 5 z nich informuje o konieczności wykonania zabiegu. Poszukiwanie miodówki gruszowej czerwonej w tym okresie można prowadzić na dwa sposoby: poprzez rozwieszanie 3 żółtych pułapek lepowych na 1 ha lub otrząsanie miodówek z 35 losowo wybranych gałęzi na powierzchni ok 1 ha, po jednej z drzewa, na płachtę entomologiczną. Próg zagrożenia będzie przekroczony gdy w młodych sadach strząśniemy 2–3 osobniki lub na jedną tablicę lepową odłowią się więcej niż 3 osobniki w okresie 15 dni lub w starszych sadach zaobserwujesz większą ich liczbę. Po kwitnieniu, w czerwcu i później należy przeglądać co 10 dni, po 25 najmłodszych pędów długości 25 cm pobranych losowo, po jednym z drzewa na obecność larw i jaj miodówki gruszowej plamistej. Obecność jaj i larw na 3–5 pędach oznacza przekroczenie progu szkodliwości. Lustrację na obecność miodówki gruszowej czerwonej po kwitnieniu prowadzi się do połowy maja. W młodych sadach należy przeglądać po jednym pędzie ze 100 losowo wybranych drzew, a w starszych ocenić wizualnie obecność szkodnika. 5–10% pędów z jajami lub larwami szkodnika w młodych sadach lub masowe jego występowanie w starszych oznacza konieczność wykonania oprysku.
Zwalczanie
Dostępny jest wysoce skuteczny insektycyd Delegate™ 250 WG (zawierający spinetoram: związek z grupy spinozyn). Delegate™ 250 WG jest preparatem o działaniu kontaktowym i żołądkowym na agrofaga, a na roślinie powierzchniowym i translaminarnym. Preparat wykazuje się bardzo wysoką skutecznością zwalczania, zwłaszcza w odniesieniu do najmłodszych stadiów larwalnych miodówek oraz krótkim okresem karencji wynoszącym zaledwie 7 dni. Jest on również zarejestrowany do zwalczania zwójek liściowych, owocówki jabłkóweczki, owocówki południóweczki, czy szrotówka białaczka na jabłoni i gruszy.
W sadach gruszowych, w których ochrona jest prowadzona racjonalnie, latem i jesienią liczebność miodówek może być skutecznie redukowana przez różne gatunki pożytecznych drapieżców: dziubałkowate, biedronkowate oraz parazytoidy (np. pasożytnicza błonkówka Sectiliclava cleone). Dlatego ewentualne zabiegi w tym okresie powinny być zaplanowane w oparciu o preparaty selektywne dla fauny pożytecznej.
Michał Hołdaj, Instytut Ogrodnictwa – PIB
