Wybierając stanowisko pod sad lub plantację roślin jagodowych należy uwzględnić konfigurację terenu, żyzność gleby oraz poziom wody gruntowej. Niezalecane jest zakładanie sadu w tzw. zastoiskach mrozowych. Po dokonaniu wyboru należy przystąpić do odpowiedniego przygotowania gleby.
[envira-gallery id=”40374″]Gleby żyzne, zasobne w próchnicę, dostatecznie wilgotne i przepuszczalne zapewniają silny wzrost drzew po posadzeniu, ich dobrą kondycję oraz plonowanie. Ale nawet najżyźniejszą glebę należy prawidłowo przygotować rozpoczynając od oczyszczenia z chwastów trwałych (w przypadku roślin jagodowych głównie z perzu), zlikwidowania podeszwy płużnej (fot. 1) i wzbogacenia jej w próchnicę, która ułatwi szybki rozwój systemu korzeniowego roślin sadowniczych po posadzeniu (fot. 2). Ważne jest także określenie zawartości składników pokarmowych, co można uzyskać wykonując chemiczną analizę gleby. Na podstawie otrzymanych wyników takiej analizy należy wysiać nawozy mineralne: fosforowe (np. superfosfat potrójny granulowany z borem), potasowe (np. siarczan potasu); magnezowe (np. siarczan magnezu lub Mikrokomplex) lub potasowo-magnezowe (np. Patentkali®). Wymienione nawozy można dostarczyć do gleby przed lub po orce głębokiej. Odczyn pH gleby przeznaczonej do założenia sadu jabłoniowego powinien wynosić 6–7. Na glebach kwaśnych i bardzo kwaśnych, na rok przed założeniem sadu lub pod przedplon, należy zatem wysiać także nawozy wapniowe (np. węglanową kredę mielnicką).
Materia organiczna
Dobrym źródłem materii organicznej dla roślin jest obornik, uprawiane na przyoranie rośliny poprawiające strukturę gleby (gorczyca, rośliny motylkowe) oraz rozdrobniona słoma po kombajnowym zbiorze zbóż.
Przed sadzeniem na miejsce stałe drzewek lub krzewów owocowych, polecane jest rozrzucenie obornika w dawkach uzależnionych od rodzaju gleby. Na lekkich zalecane jest użycie około 60–80 t/ha obornika, na całą powierzchnię lub w rzędy i przyoranie go jak najgłębiej (do 50–60 cm, a na glebach bardzo lekkich – do 80 cm). Natomiast na glebach ciężkich wystarczające będzie umieszczenie nawozu na głębokości 25–30 cm. Obornik bardzo korzystnie wpływa na wzrost i rozwój roślin. Na glebach lekkich nawozy organiczne umieszczone na odpowiedniej głębokości będą poprawiać ich strukturę i przez dłuższy czas zatrzymywać wodę w glebie.
Ściółka
Jeżeli, z powodu braku dostępu, obornik nie będzie zastosowany pod orkę przed sadzeniem drzewek, można rozłożyć go po ich posadzeniu w postaci ściółki. Wówczas rozkłada się go w rzędach drzew w pasie szerokości 1 m (pas herbicydowy) warstwą o grubości około 10 cm. Przed rozłożeniem glebę należy rozgarnąć, a po wyłożeniu i ugnieceniu obornik przykryć warstwą gleby o grubości około 2 cm.
Przy braku dostępu do odpowiednich ilości obornika, można rozłożyć go tylko wokół drzewek (20–25 kg na drzewko), co równocześnie będzie zapobiegało parowaniu wody z gleby w obrębie bryły korzeniowej. Należy pamiętać, aby obornika nie rozkładać zbyt blisko pnia (co najmniej 30 cm od niego), powinien być też przykryty warstwą gleby o grubości 2 cm. Jako ściółkę w rzędach drzewek można również wykorzystać słomę rzepakową, przefermentowaną korę z trocinami lub czarną agrowłókninę, przy czym ta ostatnia będzie spełniać tylko rolę osłony przed utratą wilgoci z gleby i wyrastaniem chwastów.
Na glebach lekkich, konieczne jest regularne uzupełnianie ściółki w rzędach drzew, aby ograniczyć straty wody, a korzenie roślin zabezpieczyć przed przemarznięciem w trakcie bezśnieżnej zimy oraz w celu polepszenia warunków glebowych w strefie systemu korzeniowego dla mikroorganizmów glebowych, które są bardzo istotne dla prawidłowego wzrostu, rozwoju i plonowania roślin sadowniczych.
Do poprawy warunków glebowych
Kolejną możliwość poprawy warunków glebowych przed posadzeniem drzewek lub krzewów owocowych stwarza użycie kwasów humusowych i pożytecznych mikroorganizmów, które wykazują dużą skuteczność w poprawie jakości gleby oraz aktywacji wzrostu systemu korzeniowego i rozwoju roślin.
Jednym z produktów zawierających kwasy humusowe jest Humus Active. Jest to organiczno-mineralny polepszacz glebowy, dopuszczony do stosowania w rolnictwie ekologicznym, w którego skład wchodzą także mikroorganizmy pochodzące z przewodu pokarmowego dżdżownic kalifornijskich. Humus Active dostarcza do gleby (oprócz pożytecznych mikroorganizmów) aktywną próchnicę, co sprawia, że poprawia się chłonność wodna i sorpcyjna gleby. Poprawia się także jej struktura, co w efekcie korzystnie wpływa na plonowanie roślin i jakość owoców. Kwasy humusowe w połączeniu z pożytecznymi mikroorganizmami z powodzeniem mogą zastąpić obornik, a ich aplikacja może być przeprowadzona podobnie jak obornika pod orkę na całej powierzchni gruntu lub w rzędach o szerokości 1 m (w pasach herbicydowych). Uniwersalność zastosowania Humus Active wynika z możliwości użycia go także już po posadzeniu drzewek w formie podlewania (wczesną wiosną lub jesienią po opadnięciu liści, w czasie opadów deszczu, aby składniki preparatu dotarły jak najgłębiej).
W ostatnich latach zarówno Instytut Ogrodnictwa w Skierniewicach, jak również autor tego artykułu, prowadzili badania z Humusem Active. Wykazały one dużą skuteczność tego produktu w poprawie jakości gleb, rozwoju roślin i ich systemu korzeniowego. Stosowanie tego produktu poprawiło też plonowanie i jakość owoców.
Tylko azot
Po posadzeniu roślin przez okres dwóch pierwszych lat doglebowo powinno się wysiewać tylko nawozy azotowe (np. saletrę wapniową), ponieważ inne makroelementy (fosfor i potas) są dostępne dla korzeni z nawozów wysiewanych przed założeniem sadu. Nawozy azotowe należy wysiewać indywidualnie wokół drzewek (10–20 g N na drzewko), zawsze przed spodziewanymi opadami deszczu w promieniu 1,5 razy większym od średnicy korony drzewka. Nawożenie azotem zbyt blisko pnia może doprowadzić do zamierania drzewek, zwłaszcza gdy jest mało opadów deszczu.
W kolejnych latach
Przez pierwsze dwa lata prowadzenia sadu, pomimo optymalnego nawożenia doglebowego przed jego założeniem, dla prawidłowego wzrostu i rozwoju wegetatywnego roślin oraz utrzymania drzew w dobrej kondycji należy pamiętać o ich dużych potrzebach w stosunku do magnezu, manganu i żelaza, a średnim zapotrzebowaniu na azot, fosfor, potas, bor oraz cynk. W sadach owocujących, w celu uzyskania wysokich plonów owoców dobrej jakości, trzeba w nawożeniu doglebowym i dokarmianiu dolistnym jabłoni uwzględnić bardzo wysokie zapotrzebowanie na: fosfor, wapń, bor i cynk oraz średnie na potas, magnez oraz mangan. Pierwiastki te w odpowiednich fazach rozwojowych roślin uprawnych mogą być dostarczane roślinom poprzez zabiegi dolistne.
Potrzeba dokarmiania dolistnego magnezem
Po przyjęciu się posadzonych drzewek i krzewów owocowych, gdy przyrosty tegoroczne osiągną długość około 15 cm należy zastosować dokarmianie dolistne magnezem stosując np. Mikrokomplex, Plonochron magnezowy lub siarczan magnezu z dodatkiem 0,5–1,0% wodnego roztworu mocznika w 2 lub 3 powtórzeniach co 10–14 dni. Magnez powinno się stosować dolistnie przez 2 lub 3 lata, gdyż korzenie drzewek, krzewów nie są jeszcze na tyle rozrośnięte, aby mogły swobodnie pobrać ten składnik z głębszych warstw gleby. Jest on bardzo ważny dla prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin. Brak tego pierwiastka na starcie powoduje, że blaszki liściowe są blade, delikatne, żółkną i opadają, a drzewka bez liści z powodu braku magnezu mogą zasychać w okresie lata.
fot. 1 A. Łukawska
fot. 2 B. Jarociński