W ostatnich latach wzrasta wśród producentów zainteresowanie wykorzystaniem nawozów wykazujących działanie wspomagające ochronę chemiczną przed chorobami. Takie możliwości stwarzają nawozy zawierające fosforyny potasu, magnezu czy miedzi. Są one już dość popularne w rejonach sadowniczych Europy Zachodniej i Południowej (we Włoszech, Niemczech, Hiszpanii, Portugalii i południowej Francji).
Specyfika działania
Nawozy zawierające związki fosforynowe, oprócz dokarmiania roślin, pobudzają naturalne mechanizmy obronne w roślinach, czego efektem jest zwiększenie ich tolerancji na czynniki chorobotwórcze. Fosforyny stosowane są w formie płynnej, są łatwo adsorbowane i szybko przemieszczają się w roślinie poprzez ksylem i floem. Mogą być stosowane dolistnie i doglebowo.
Tego typu nawozy zawierają jon fosforynowy, który ma o 1 atom tlenu mniej niż jon fosforanowy, dzięki czemu jest mobilny, łatwiej przemieszcza się w roślinie i w glebie. Fosforyny wykazują inne właściwości w porównaniu do fosforanów (soli kwasu fosforowego), składnika wielu tradycyjnych nawozów. Fosforany mają formę stałą, są słabo rozpuszczalne w wodzie i wolno przemieszczają się w glebie. Ich dostępność często jest ograniczona przez wiele czynników. Doświadczenia przeprowadzone w Niemczech i Austrii wykazały, że dodatek nawozów zawierających fosforyny wspomaga wzrost i rozwój roślin oraz wpływa na skuteczniejszą ochronę przed parchem jabłoni.
Na rynku dostępne są również fungicydy oparte na związkach fosforynowych. Najbardziej znanym jest Aliette 80 WG (jego substancją czynną jest fosetyl glinu), który w Polsce zarejestrowany jest m.in. do ochrony przed zgnilizną pierścieniową podstawy pnia drzew ziarnkowych.
Obserwacje dowodzą, że stosowanie nawozów fosforynowych przyczynia się do zwiększenia plonu roślin uprawnych i poprawy jego jakości. Jest to wynikiem szybkiego dostarczenia ważnych składników pokarmowych jakimi są; fosfor, potas, azot. W warunkach obecności odpowiedniego poziomu fosforu w glebie dobrze rozwija się system korzeniowy, szczególnie korzenie włośnikowe. Sprzyja to lepszemu pobieraniu wody i składników pokarmowych. Dzięki indukcji systemów odpornościowych poprawia się zdrowotność i kondycja roślin. Stosowanie fosforynów ogranicza straty wynikające z działania stresów biotycznych i abiotycznych. Produktów tych nie dotyczy karencja, po ich zastosowaniu nie występują w owocach pozostałości. Nie wykazują one także toksycznego działania na środowisko naturalne. W dobie obowiązywania integrowanej ochrony roślin mają one obecnie duże znaczenie, nie tylko z uwagi na wspomaganie ochrony chemicznej, do której ograniczania zobligowani są wszyscy producenci rolni. Inny problem stanowi selekcja ras odpornych patogenów na wiele preparatów przeznaczonych do ochrony chemicznej roślin uprawnych oraz zmniejszanie się liczby zarejestrowanych środków.
Do zalet związków fosforynowych zaliczyć można ich specyficzne działanie jako nawozów i biostymulatorów oraz preparatów wspomagających działanie chemicznych środków ochrony roślin. Fosforyny jako nawozy dostarczają roślinom składniki odżywcze takie jak: fosfor, potas i azot (fosforyn potasu, fosforyn amonu). Fosfor z tego związku łatwo wnika do komórek roślinnych, jednak jego przyswajalność jest ograniczona. Aby składnik ten był dostępny musi przejść z formy fosforynowej do fosforanowej, proces ten jednak zachodzi dosyć wolno, a długotrwałe zaleganie jonów fosforynowych w tkankach roślin może być fitotoksyczne.
Działanie fosforynów jako biostymulatorów polega na indukcji odporności na czynniki stresowe biotyczne (sprawcy chorób) i abiotyczne (np. niska lub wysoka temperatura) poprzez produkcję fitoalesyn. Jest to grupa organicznych związków chemicznych wytwarzanych przez rośliny w odpowiedzi na atak patogenów lub czynników stresowych. Związki te są naturalnym mechanizmem odpornościowym roślin. Po zastosowaniu fosforynów wzmocnieniu ulega również ściana komórkowa, co stanowi naturalną barierę utrudniającą wnikanie patogenów i ogranicza rozprzestrzenianie się czynników chorobotwórczych.
Fosforyny znajdujące się w komórkach roślinnych stwarzają niekorzystne warunki do penetrowania ich przez patogeniczne grzyby. Opóźniają rozwój ich strzępek oraz zarodnikowanie do momentu wytworzenia przez komórki naturalnych mechanizmów obronnych, co zapobiega infekcji. Działanie fosforynów można określić jako fungistatyczne. Ich obecność ogranicza także rozprzestrzenianie się choroby poprzez zamieranie zakażonych komórek roślin i komórek patogena. Uzyskuje się wówczas efekt „szczepionki” poprzez dłużej utrzymujące się pobudzenie systemu odpornościowego roślin, nawet przy obniżeniu stężenia cząsteczek produktu w roślinie.
Dostępne na rynku
Phos 60 EU firmy Kazgod jest nawozem zawierającym fosforyn potasu i fosforyn amonu. Jest to nawóz płynny, poprzez łatwość pobrania przez rośliny i przemieszczania się wykazujący działanie systemiczne. W jego składzie jest 43% fosforu (P2O5), 10% azotu (N) i 5% potasu (K2O). Oprócz dokarmiania roślin może wspomagać ochronę roślin (zaobserwowano działanie fungi- i bakteriostatyczne), np. drzew ziarnkowych przed parchem jabłoni i zarazą ogniową. Wspomaga on działanie naturalnego systemu odpornościowego roślin poprzez stymulację produkcji fitoaleksyn. Ogranicza rozprzestrzenianie się patogena w roślinie.
Dla drzew ziarnkowych i pestkowych polecany jest w dawce 1,2–1,5 l/ha, zalecana ilość wody to 400–1000 l/ha. Phos 60 EU można stosować w mieszaninie z fungicydami (np. mankozeb, chlorotalonil, cymoksanil, ditianon, kaptan), ponieważ zwiększa skuteczność zabiegów grzybobójczych. Można go użyć kilkakrotnie w okresie wzrostu zawiązków owocowych (od fazy opadania płatków kwiatowych) co 4 tygodnie.
AminoPower ResiPhos PK z firmy Ekoplon to nawóz będący unikalnym połączeniem fosforynu potasu, aminokwasów i peptydów. Zawiera 31,2% aminokwasów, 5% azotu organicznego, 15% fosforu (P2O5), 10% potasu (K2O). Dzięki połączeniu fosforynu potasu i aminokwasów szybko osiąga się efekt działania nawozu po zastosowaniu na rośliny. Fosforyn potasu stymulując odporność roślin poprzez indukcję naturalnej odporności na infekcje przyczynia się do ograniczenia występowania wielu chorób roślin. Pobudza ponadto biosyntezę ligniny, co wpływa na wzmocnienie ścian komórkowych roślin.
W uprawie drzew ziarnkowych i pestkowych można go stosować wiosną w czasie ruszenia wegetacji do fazy zielonego pąka, po opadaniu płatków kwiatowych oraz w okresie wybarwiania się owoców. Zalecana dawka to 1–1,5 l/ha w 500 l wody w odstępach 7–10 dni.
Basfoliar Aktiv z oferty Compo Expert to wieloskładnikowy nawóz płynny oparty na fosforynie potasu. Ma w swoim składzie 3% azotu (N), 27% fosforu (P2O5), 18% potasu (K2O) oraz mikroskładniki (bor, żelazo, molibden, miedź, mangan, cynk). Zawiera hormony roślinne, aminokwasy i witaminy. Składniki zawarte w Basfoliar Aktiv są łatwo i szybko pobierane przez rośliny. Wpływają na poprawę kondycji roślin i wzrost części nadziemnej i podziemnej. Wzmacniają naturalną odporność drzew i krzewów owocowych, eliminują wpływ czynników biotycznych i abiotycznych oraz poprawiają jakość plonu. Nawóz może być stosowany dolistnie oraz do fertygacji. W uprawie drzew i krzewów owocowych zaleca się 2–3 l/ha po kwitnieniu do początku wybarwiania się owoców, maksymalnie 3, 4 dawki w sezonie.
Prewent P z ZZO Warka to nawóz zawierający 3% azotu (N), 27% fosforu (P2O5) w formie fosforynu, 18 % potasu (K2O) oraz mikroskładniki (bor, miedź, żelazo, mangan i molibden). Fosfor zawarty w nawozie jest łatwo adsorbowany przez liście i korzenie, nawet w warunkach niskiej temperatury, gdy rośliny nie mogą pobrać go z gleby. Fosfor to makroelement biorący udział w przemianach energetycznych, w regulacji aktywności enzymów w roślinie, bierze udział w fotosyntezie i oddychaniu. Wpływa na rozwój systemu korzeniowego, szczególnie korzeni włośnikowych. Prewent P może być stosowany przez cały sezon wegetacyjny, szczególnie polecany jest w przypadku wystąpienia wysokiej presji chorobowej lub przy niedoborze fosforu i potasu. Zalecany jest w dawce 1,5–3 l/ha, zabiegi należy wykonywać nie częściej niż co 10 dni.
Nawozy z serii Fosfiron znajdują się w ofercie firmy Agrosimex. Fosfiron Mg to płynny nawóz działający jako środek odżywczy dostarczający fosforu i magnezu, zwiększający tolerancję roślin na niekorzystne warunki atmosferyczne i siedliskowe oraz aktywizujący mechanizmy obronne roślin. Zawiera on 40% fosforu (P2O5), 10% magnezu (Mg), 0,5% wapnia (CaO). W uprawach drzew i krzewów owocowych jest zalecany przed kwitnieniem i po nim (1–3 zabiegi) oraz latem w okresie zawiązywania pąków kwiatowych. W zabiegu dolistnym w dawce 1,5–3,5 l/ha w 500–1000 l wody. Należy unikać opryskiwania w wysokiej temperaturze, przy silnym nasłonecznieniu, a odstęp od dolistnego stosowania nawozów wapniowych powinien wynosić ok. 7–10 dni.
Fosfiron Cu to nawóz przeznaczony do nawożenia dolistnego i doglebowego m.in. roślin sadowniczych. W jego składzie są azot (N) 10,5%,
fosfor (P2O5) 24%, miedź (Cu) 5%. Fosfor i miedź wykazują działanie fungistatyczne na patogeny, czyli opóźniają wzrost komórki grzybowej oraz spowalniają tworzenie spor. Patogeny wydzielają „metabolity stresu” (liczne związki chemiczne), które są rozpoznawane przez rośliny. W tych warunkach rośliny wydzielają większe ilości przeciwciał i wzmocnieniu ulegają ściany komórkowe. Zwiększa się produkcja fitoaleksyn czyli naturalnych ciał odpornościowych roślin.
W nawożeniu dolistnym drzew i krzewów owocowych można zastosować 1–3 zabiegi co 14 dni w okresie intensywnego wzrostu i wiązania pąków kwiatowych w dawce 2–3 l/ha w 500–1000 l wody.
W uprawie drzew owocowych polecane są zabiegi dolistne przed kwitnieniem i 1–3 zabiegi po kwitnieniu oraz w okresie kształtowania się pąków kwiatowych w dawce 1,5–3,5 l/ha.Należy unikać opryskiwania przy wysokiej temperaturze i silnym nasłonecznieniu.
Odstęp między stosowaniem
Fosfironu Cu a dolistnych nawozów wapniowych powinien wynosić około 7–10 dni, a w przypadku słonecznej, suchej i bezdeszczowej pogody nawet 15 dni.
Atlante Plus z oferty Vitera Polska Sp. z o.o. to płynny nawóz, który zawiera 18% fosforu (P2O5) i 16% potasu (K2O). Fosfor w postaci fosforynu potasu wpływa na prawidłowy wzrost i system immunologiczny roślin. Działając systemicznie oddziałuje na mechanizm wnikania patogenów do komórek roślinnych. Dzięki aktywacji naturalnych systemów obronnych roślina rozpoznaje patogeny i uruchamia szereg reakcji mających na celu zatrzymanie infekcji przez nie dokonywanych. Nawóz ten zawiera również kwas salicylowy (organiczny związek chemiczny), który wykazuje właściwości regulatora wzrostu i rozwoju oraz stymuluje odporność roślin. Inne składniki zawarte w tym produkcie to betainy (organiczne związki chemiczne), które korzystnie wpływają na rośliny w okresie kwitnienia i wiązania owoców, mają wpływ na żywotność pyłku, jakość i wykształcenie owoców. Atlante Plus korzystnie oddziałuje na witalność drzew i krzewów owocowych oraz podnosi tolerancję na choroby. Badania przeprowadzone w Hiszpanii (4 zabiegi nawozem w stężeniu 0,4–0,5% w uprawie jabłoni i gruszy od fazy pękania pąków) potwierdziły jego skuteczność w ograniczaniu parcha jabłoni i gruszy.
Producent zaleca aplikację nawozu w dawce 2–4 l/ha lub (stężenie 0,3–0,5%) z dodaniem preparatu Aminocat 30 zawierającego aminokwasy (stężenie 0,1–0,2%) oraz adiuwanta Styk (stężenie 0,1%).
