W ramach zadania 9.1 „Opracowanie technologii produkcji jabłek przemysłowych z uwzględnieniem transformacji sadów produkujących owoce deserowe (sady tradycyjne) oraz modelu sadu sokowego” finansowanego przez MRiRW w Instytucie Ogrodnictwa – Państwowym Instytucie Badawczym (IO-PIB) realizujemy doświadczenia, których celem jest m.in. wdrożenie do praktyki modelowych rozwiązań przekształcania istniejących sadów produkujących owoce deserowe w sady dostarczające owoce dla przemysłu przetwórczego.

Do prowadzenia doświadczeń w 2023 r. w wybrano dwa sady komercyjne. W każdym sadzie przekształceniu w model sadu sokowego podlega kwatera/kwatery o powierzchni 1 ha. Kwatery kontrolne (niepodlegające) przekształceniu prowadzone są zgodnie z zasadami integrowanej ochrony i standardowymi praktykami agrotechnicznymi dla sadów produkujących owoce deserowe. W sadzie zlokalizowanym w Kozietułach Nowych w kwaterach przekształcanych i kontrolnych rosną drzewa 5 odmian jabłoni (‘Ligol’, Jonagored’, ‘Szampion’, ‘Breaburn’ i ‘Fuji’). W sadzie zlokalizowanym w Ostrowcu, przekształceniu podlega jedna kwatera, w której rosną drzewa jabłoni odmiany ‘Idared’, kontrolę stanowi kwatera o takiej samej powierzchni, z drzewami tej samej odmiany i tym samy wieku. W obydwu sadach producenci zgodnie z podpisanymi Umowami zostali zobowiązani do oznaczenia kwater objętych Projektem, tablicami informacyjnymi (fot. 1 i fot. 2) przygotowanymi przez pracowników IO-PIB.

W 2024 r., w obydwu lokalizacjach wykonano obserwacje pod kątem występowania szkodników i chorób grzybowych. Zebrano owoce i oceniono ich jakość oraz założono doświadczenia przechowalnicze. Zgodnie z założeniami projektu, w 2024 r., wyprodukowano soki mętne z owoców pochodzących z kwater sokowych i deserowych, przy czym z kwatery sokowej jako odrębne kombinacje użyto jabłek zdrowych (bez oznak chorób grzybowych) i jabłek z wyraźnym porażeniem przez parcha jabłoni.

Przechowywanie surowca

W 2024 r. oceniono jakość jabłek zebranych jesienią 2023 r. i przechowywanych w chłodni z normalną atmosferą, w temperaturze +2 ^oC przez około 4 miesięcy. Poza znaczącym obniżeniem jędrności jabłek (zwłaszcza dla odmian ‘Szampion’ i Jonagored’) oraz kwasowości (szczególnie dla odmiany ‘Szampion’) zaobserwowano występowanie objawów takich chorób jak: szara pleśń (Botrytis cinerea), gorzka zgnilizna (głównie Phlyctema vagabunda synonim Neofabraea alba), mokra zgnilizna (Penicillium expansum), brunatna zgnilizna drzew ziarnkowych (Monilinia spp.), antraknoza (Colletotrichum spp.), alternarioza (Alternaria spp.) oraz zgniliznę powodowaną przez grzyb Neonectria ditissima (dawniej Neonectria galligena). Po około 4 miesiącach przechowywania największe straty spowodowane chorobami przechowalniczymi zanotowano dla odmiany ‘Szampion’ z kwatery sokowej (8,7%) oraz ‘Fuji’ (5,5% również dla kwatery sokowej); fot. 3 i 4.

Występowanie szkodników (sezon 2024)

W sadzie zlokalizowanym w Ostrowcu zaobserwowano wystąpienie bawełnicy korówki (fot. 5), przy czym jej liczebność była wyraźnie większa w kwaterze sokowej niż IP. Również sumaryczna liczba odłowionych motyli zwójkówek w pułapki z feromonem była zdecydowanie wyższa w kwaterze sokowej. Ponadto, w kwaterze sokowej odnotowano zdecydowanie wyższy procent owoców uszkodzonych przez owocówkę jabłkóweczkę (fot. 6) w porównaniu z sadem IP, natomiast procent owoców uszkodzonych przez zwójki był podobny w obu typach sadów.

W sadzie zlokalizowanym w Kozietułach Nowych liczebność mszycy jabłoniowo-babkowej była wyższa w kwaterach sokowych niż IP, natomiast procent owoców uszkodzonych przez owocówkę jabłkóweczkę był wyższy w sadzie IP niż sokowym. W sadzie sokowym ogółem odnotowano nieznacznie wyższy procent owoców uszkodzonych przez zwójki w porównaniu z sadem IP.

Występowanie chorób grzybowych (sezon 2024)

W czasie pierwszej i drugiej oceny liści na odmianie ‘Idared’ w sezonie 2024 w sadzie w Ostrowcu, występowanie parcha jabłoni było istotnie wyższe w kwaterze sadu sokowego, i wynosiło odpowiednio 4,9% i 31,8%, niż w kwaterze chronionej standardowym programem IPO, gdzie było równe, odpowiednio 0,7% i 2,7%. Podczas oceny owoców wykonanej w sierpniu w kwaterze sadu sokowego obserwowano istotnie wyższe nasilenie parcha jabłoni, które wynosiło 8,1%, niż w kwaterze z standardowym programem IPO, gdzie nie przekraczało 2%. W kwaterze IPO obserwowano również istotnie niższe nasilenie występowania mączniaka prawdziwego jabłoni.

W przypadku sadu w Kozietułach Nowych porażenie parchem jabłoni owoców oceniono w sierpniu. W przypadku wszystkich odmian było ono istotnie wyższe w kwaterach sadu sokowego (od 2,7% do 5,1%), niż w kwaterach IPO, gdzie nie przekraczało do 0,5%. Najwyższe porażenie owoców w kwaterach sadu sokowego obserwowano na odmianie ‘Braeburn’, a najniższe na odm. ‘Ligol’.

W przypadku mączniaka prawdziwego jabłoni na wszystkich odmianach w kwaterach IPO obserwowano istotnie niższe nasilenie występowania choroby, które wynosiło od 1,6% na odmianie ‘Fuji’ do 21,2% na odmianie ‘Braeburn’, niż w kwaterach sadu sokowego, które wynosiło od 5,2% na odmianie ‘Fuji’ do 53,8% na odmianie ‘Braeburn.

Jakość owoców (zbiór 2024)

Oceniając jakość owoców podczas zbioru należy stwierdzić, że nie zanotowano stałej, powtarzalnej zależności pomiędzy poszczególnymi cechami jakościowymi, a sposobem prowadzenia sadu – sokowy czy deserowy. Na uwagę zasługuje fakt, że w przypadku sadu w Ostrowcu wystąpił problem z wybarwianiem owoców w kwaterze sokowej.

Koszty produkcji jabłek

W latach 2023 i 2024 wykazano, że w obydwu gospodarstwach produkcja jabłka sokowego była opłacalna. Wynikało to z relatywnie bardzo wysokich cen skupu jabłek przemysłowych, które były średnio ponad dwukrotnie wyższe od notowanych w latach wcześniejszych. Głównym czynnikiem wpływającym na opłacalność produkcji w sadach sokowych było ograniczenie kosztów ochrony. Niezależnie jednak od ograniczenia kosztów produkcji, nadal koszty jednostkowe produkcji jabłek sokowych wynosiły od 0,63 do 0,75 zł/kg, a dla jabłek deserowych od 0,92 do 0,98 zł/kg.

Soki mętne z jabłek z przekształcanych kwater

Soki mętne NFC wytłoczone z jabłek pochodzących z sadów sokowych, zarówno tych bez jak i z objawami parcha, mają porównywalną jakość jak soku otrzymanego z owoców z sadów prowadzonych w systemie integrowanym. Soki te były wytworzone z owoców, które były krótko przechowywane od czasu zbioru. W kolejnym kroku wytwarzane będą soki z owoców, przechowywanych w warunkach chłodniczych przez co najmniej 3 miesiące.

Krzysztof P. Rutkowski, Anna Skorupińska, Hubert Głos, Małgorzata Sekrecka, Wojciech Warabieda, Krzysztof Zmarlicki, Piotr Brzozowski,
Monika Mieszczakowska-Frąc M., Dorota E. Kruczyńska

Instytut Ogrodnictwa – Państwowy Instytut Badawczy, Skierniewice