28 października ub.r. w Warce odbyło się seminarium sadownicze zorganizowane przez firmę COMPO Expert i skierowane do doradców sadowniczych, dystrybutorów nawozów, sadowników współpracujących z Compo Expert oraz dziennikarzy.
[envira-gallery id=”39850″]Z myślą o producentach
Piotr Zabuski – prezes zarządu spółki COMPO Polska sp. z o.o. (fot. 1) zaprezentował ofertę produktów Compo, na którą składają się podłoża, nawozy granulowane i dolistne dedykowane uprawom rolniczym, sadowniczym, warzywniczym, szkółkarskim i terenom zieleni, które dystrybuowane są w Polsce przez dwa działy: Compo Expert i Compo Consumer. Przypomniał również produkty wprowadzane na rynek polski: Basfoliar Aktiv (2009 r.), Nutriseed (2010 r.), Duratec, Easy Start, Basfoliar Kelp (2011 r.), Basfoliar FLO, Basfoliar Herbiplus i FROST Protect (2013 r.). Firma prowadzi co roku wiele doświadczeń nawozowych w różnych rejonach świata, co umożliwia przygotowywanie dokładnych zaleceń dla każdego gatunku uprawnego.
Nowością w ofercie Compo Expert jest Invelop® zaprezentowany przez Ivana Tapia (fot. 2) z COMPO w Hiszpanii. Invelop® jest produktem polecanym do zapobiegania oparzeniom słonecznym, który zawiera zmielony hydroksykrzemian magnezu. Wykazuje również inne właściwości, m.in. poprzez tworzenie fizycznej bariery na powierzchni liści i owoców (jak glinka kaolinowa), która jest trudna do pokonania przez patogeny chorobotwórcze i szkodniki (miodówka gruszowa, przędziorki), a nie utrudnia wymiany gazowej. Produkt ten nie wykazuje negatywnego działania na owady pożyteczne i dobrze miesza się w opryskiwaczu. Ze względu na powinowactwo do tłuszczów jest łatwo wiązany przez woski na powierzchni liści i owoców, przez co równomiernie pokrywa tkanki i staje się trudno zmywalny przez deszcz (30–40 mm). Z uwagi na odpychanie wody z powierzchni liści przyspiesza ich wysychanie i zapobiega rozwojowi patogenów wymagających zwilżenia liścia do rozwoju. Jak informował I. Tapia, we Francji do zapobiegania oparzeniom słonecznym na owocach sadownicy przez lata wykorzystywali głównie glinkę kaolinową, jednak z uwagi na jej niezadowalającą mieszalność z wodą i nierównomierne pokrywanie liści i owoców oraz wiązanie wody na długi czas (nawet z zarodnikami Botrytis cinerea) zaczęli poszukiwać innych rozwiązań. Invelop® okazał się spełniać oczekiwania, z powodu łatwości mieszania i wykonania zabiegu, nie zapychania dysz, równomierności pokrycia tkanek i ich szybkiego wysychania oraz odporności na zmywanie. Po naniesieniu preparatu na rośliny zyskują one nieatrakcyjną dla szkodników barwę, dzięki czemu nie są przez nie zasiedlane. Jabłka po użyciu tego produktu nie są narażone na oparzenia słoneczne. Zauważono, że większy jest udział jabłek o pożądanej wielkości w plonie i są one lepiej wybarwione niż w sadach gdzie Invelop® nie był stosowany. Do ochrony gruszy przed miodówką gruszową wiosną produkt polecany jest w dawce 50 kg/ha, w pełni sezonu 30 kg/ha, gdyż potrzeba znacznych opadów deszczu, aby został on zmyty z owoców. W przypadku parcha jabłoni (zakłóca rozwój grzybni) zalecaną dawką jest 15–20 kg/ha, a nawet 20–25 kg/ha (o 50% mniejsze porażenie liści parchem jabłoni w stosunku do kontroli, gdzie nie stosowano ochrony).
W celu poprawy przyczepności ś.o.r. lub ograniczenia występowania szarej pleśni (na owocach gatunków podatnych) przez przyspieszenie wysychania wody można Invelop® w dawce 5 kg/ha dodawać do każdego zabiegu fungicydem – informował I. Tapia.
O kontrolowanym uwalnianiu składników
Działanie otoczkowanego nawozu Basacote® Plus o kontrolowanym uwalnianiu składników pokarmowych do gleby (przez 3, 6, 9 lub 12 miesięcy) omówił dr Georg Ebert (fot. 3) z COMPO z Niemiec. Nawóz ten jest polecany do punktowego nawożenia roślin, w tym sadowniczych i szkółkarskich, zarówno przed sadzeniem, jak i pogłównie. Każda granula w nawozie ma taki sam skład makro- i mikroelementów, przy czym mikroelementy w postaci chelatów znajdują się bezpośrednio pod otoczką, która jest elastyczna, trwała (odporna na wysoką i bardzo niską temperaturę, nawet do –20°C) i półprzepuszczalna. Umożliwia ona wnikanie wody z gleby do wnętrza granuli i uwalnianie zawartych w niej składników pokarmowych do gleby. Po wniknięciu wody do wnętrza granuli, jej zawartość ulega rozpuszczeniu. Powstaje wysokoskoncentrowany roztwór soli. Uwalnianie ich do gleby następuje na zasadzie dyfuzji (wyrównania stężeń), co jest uzależnione od temperatury gleby (im wyższa tym więcej składników jest uwalnianych) i korzystne dla intensywnie rosnących w tym czasie roślin. Nawóz ten nie powoduje zasolenia podłoża, przenawożenia roślin i strat składników z gleby na skutek wymywania. Zalecana dawka Basacote® Plus to 20–50 g/roślinę. Może być on aplikowany ręcznie lub maszynowo, np. przez podajnik na sadzarce.
Kontynuacja doświadczeń
Wyniki doświadczeń prowadzonych w latach 2011–2013 w sadzie Jarosława Nowaka w Rokietnicy pod Poznaniem na 21 letnich jabłoniach odmiany ‘Šampion’/‘M.9’, które nadal plonują na zadowalającym poziomie zaprezentował dr Krzysztof Rutkowski z Katedry Sadownictwa Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu (fot. 4).
Mimo obfitego plonowania drzew w 2012 r. i opóźnionej w 2013 r. o 10–14 dni wegetacji (w stosunku do innych lat) oraz warunkom niesprzyjającym zapyleniu kwiatów i ochronie przed chorobami w maju i w czerwcu, sezon 2013 pod względem plonowania należy uznać za korzystny. W 2013 r. zastosowano nawożenie dolistne w 3 kombinacjach po 16 drzew. W kombinacji 1. przeprowadzono 20 zabiegów nawozami z oferty COMPO Expert zgodnie z programem nawożenia (bardzo intensywnym; dokarmianie dolistne przeprowadzano co 7 dni lub częściej), w kombinacji 2. – 13 zabiegów tymi nawozami, również zgodnie z programem nawożenia, w kombinacji 3. przeprowadzony był program nawożenia z użyciem innych nawozów dostępnych na rynku, jednak uwzględniający potrzeby pokarmowe w poszczególnych fazach rozwojowych. W kombinacji 1. uzyskano najwyższe plony (34,8 kg z drzewa i 71,1 t/ha) oraz parametry jakościowe jabłek (średnica, średnia masa owoców, wybarwienie, itp.). Średnia masa jabłek w tej kombinacji wyniosła 172,1 g, z czego 50,8% stanowiły te o średnicy 7,6–8,0 cm, w kombinacji 2. odpowiednio – 152,4 g i 48,1% o średnicy 7,6-8,0 cm, a w ostatniej – 140,4 g i 12,7% owoców danej średnicy. Opóźnienie wegetacji w początkowym okresie sezonu 2013 skutkowało nieznacznie opóźnionym zbiorem w stosunku do sezonu 2012 (początek października). Dopiero w ostatnim tygodniu przed zbiorem jabłka przyrastały i intensywnie się wybarwiały. Zazwyczaj zbiór jabłek odmiany ‘Šampion’ w tym sadzie obywał się pod koniec września.
Ograniczyć negatywne skutki
Przymrozki to problem ogrodnictwa na całym świecie. Nie ma skutecznej ochrony, chroniącej w 100% uprawy przed tym zjawiskiem pogodowym. Wszelkie działania powinny zmierzać do ograniczaniu skutków przymrozków – mówił prof. dr hab. Waldemar Treder (fot. 5) z IO w Skierniewicach.
Przymrozki dzielą się na radiacyjne i napływowe (adwekcyjne, które zazwyczaj są wielogodzinne i destrukcyjne). Podczas spadku temperatury, ogromna ilość energii jest wypromieniowana przez grunt, zwłaszcza, gdy nie ma zachmurzenia w dzień i w nocy. Aby zapobiec takiej sytuacji należałoby dostarczyć do sadu takie ilości energii, by zrekompensowały one straty (podgrzać powietrze, przykryć uprawy, użyć wody, itp.). Nie ma skutecznej metody dostarczenia wymaganej ilości energii, aby zminimalizować uszkodzenia przez mróz.
Metody ochrony roślin przed przymrozkami profesor podzielił na pasywne i aktywne. Do pierwszej grupy zaliczył metody biologiczne (odpowiednia odmiana, np. późno kwitnąca, prawidłowa ochrona, nawożenie, stosowanie substancji zwiększających odporność tkanek na przemarzanie) i środowiskowe (unikanie zastoisk mrozowych, odpowiednie utrzymanie gleby, bielenie pni i konarów). Do metod aktywnych należą okrywanie, zadymianie, zamgławianie, ogrzewanie przy użyciu maszyn FrostGuard, świec, piecyków, użycie wentylatorów, wiatraków, śmigłowców, zraszaczy i środków chemicznych (piana). Można zastosować kombinację kilku metod. Przymrozek powoduje krystalizację wnętrza komórek roślinnych lub ich odwodnienie. Przyczyniają się do tego wolne rodniki tlenu. Zatem ich wyeliminowanie może uchronić komórki roślinne przed uszkodzeniem. Takie działanie wykazuje COMPO Frost Protect, produkt, który zawiera substancje wykazujące działanie przeciwdziałające krystalizacji i odwodnieniu – α-tocopherol, krioprotektanty, bor oraz adiuwanty wspomagające przyswajanie. Zadaniem tego produktu, jak informował prelegent, jest obniżenie temperatury zamarzania komórek.
Przymrozki wiosenne często powodują uszkodzenie kwiatu królewskiego, co skutkuje znaczną stratą w plonie. Zabezpieczeniem przed ich skutkami mogą być właśnie takie produkty, jak COMPO Frost Protect, które opóźniają krystalizację soku komórkowego. Każda część kwiatu ma inną odporność na destrukcyjne działanie niskiej temperatury. Dodatkowo wielkość uszkodzeń jest uzależniona od fazy fenologicznej drzew i wielkości przymrozku. Im bardziej rozwinięte kwiaty, tym mniejszy przymrozek może je uszkodzić. Gdy kwiaty na jabłoniach znajdują się w fazie różowego pąka 10% uszkodzeń spowoduje temperatura –3,9°C, a 90% temperatura –7,8°C. Natomiast po kwitnieniu temperatura –2,2°C spowoduje 10% strat, a temperatura –3,3°C już 90%. O ochronie przed przymrozkami zazwyczaj sadownicy myślą, gdy utracili plony na skutek ich wystąpienia i nie mają kapitału na inwestowanie, a nie wtedy, gdy mają fundusze i mogą sobie pozwolić na takie inwestycje – kontynuował prof. W. Treder.
COMPO Frost Protect, zdaniem prelegenta, nie konkuruje z innymi metodami ochrony przeciwprzymrozkowej, a może je wspomagać. Prof. W. Treder zaprezentował wyniki badań dotyczące skuteczności ograniczenia strat przymrozkowych za pomocą preparatu COMPO Frost Protect. Badania, z uwagi na brak przymrozków w sezonie 2013, prowadzone były w warunkach chłodniczych i polegały na poddaniu drzewek jabłoni odmian ‘Ligol’/‘P 14’ i ‘Evereste’/’M.26’ (zapylacz) działaniu niskiej temperatury (do –4,5°C) przez 6 godzin. Jabłonie posadzono w donicach i część z nich opryskano 0,5% roztworem COMPO Frost Protect na 24 godziny przed poddaniem działaniu niskiej temperatury. Wyniki dowiodły, że preparat ograniczył uszkodzenia przez przymrozek na wszystkich częściach kwiatu, czyli wpłynął na zwiększenie odporności tkanki roślinnej na przemarzanie, co potwierdziły badania prowadzone na ‘Ligolu’. W przypadku ‘Evereste’ wyniki nie są tak obiecujące jak u ‘Ligola’, wpływ preparatu na przeżywalność komórek roślinnych był także widoczny, choć odmiana okazała się być bardziej wrażliwa na uszkodzenia przymrozkowe niż ‘Ligol’. Zdaniem prelegenta, ochronienie 4–5% zalążni przed uszkodzeniami przymrozkowymi przy obniżeniu się temperatury do –4,6°C, może mieć istotne znaczenie dla plonowania sadu.
W terenie
Firmy COMPO Polska Sp. z o.o. i ProCam Polska zorganizowały 22 września 2013 r. w sadzie jabłoniowym Wiesława Mazura w Usarzowie w powiecie opatowskim (woj. świętokrzyskie) spotkanie przedzbiorcze. Omówiono na nim konieczność wyznaczenia optymalnego terminu zbioru jabłek przeznaczanych do długiego przechowywania i zachowania ich jakości. Ochronę drzew owocowych w sezonie wegetacyjnym w oparciu o produkty Zakładów Chemicznych Organika Azot S.A. z Jaworzna omówił Jarosław Wojciechowski, a Krzysztof Komisarczuk z firmy Desio poinformował jak wykorzystać preparat Huwa-San TR 50 do dezynfekowania ran na pniach i gałęziach drzew owocowych. Omówiono także sposób prowadzenia drzew, nawożenia doglebowego i dokarmiania dolistnego w oparciu o nawozy firmy Compo Polska Sp. z o.o., które zaprezentował Mirosław Błasiak z COMPO Expert. Do nawożenia doglebowego W. Mazur użył nawozu Blaukorn® Classic 12-8-16 w dawce 400 kg/ha. Dokarmianie dolistne w oparciu o nawozy z serii Basfoliar prowadził od zielonego pąka jabłoni przez cały okres wzrostu zawiązków owocowych (tabela).
fot. 1–5 A. Łukawska