W uprawie jabłoni występuje jednocześnie kilka gatunków motyli z rodziny zwójkowatych (Tortricidae), które różnią się od siebie biologią. Aby dobrze zwalczyć danego szkodnika z tej grupy należy poznać dokładnie jego biologię. Ustalenie konkretnego terminu zabiegu zwalczającego powinno być adekwatne do aktualnej sytuacji w danym sadzie / kwaterze i pokrywać się z okresem największego występowania szkodliwych gąsienic dominującego gatunku lub całej grupy. Z tego względu bardzo istotne jest ustalenie składu gatunkowego motyli w danej kwaterze.
W zależności od rejonu, charakterystyki sadu czy jego otoczenia, sama struktura gatunkowa zwójkówek może być bardzo zróżnicowana. W danym sadzie liczba gatunków zmienia się również na przestrzeni sezonów wegetacyjnych, także w jednym będzie wysoka presja owocówki jabłóweczki a w drugim wysoka presja zwójek (np. siatkóweczki, wydłubki i in.). Obecny sezon można uznać za typowo „zwójkowy” ze względu na olbrzymią presję różnych gatunków zwójek w większości sadów jabłoniowych.
Monitoring
Monitorowanie odławianych samców motyli zwójkowatych w pułapkach feromonowych jest nieodzownym elementem strategii zwalczania tej grupy szkodników i pozwala na określenie konkretnego terminu zabiegu zwalczającego a nie zwalczanie „na oko”. Od kilku sezonów testujemy w sadach jabłoniowych automatyczne pułapki Trapview, które zbierają dane pogodowe, zliczają ilość odłowionych szkodników (zaznaczanie oraz robienie ich zdjęć 3 razy na dobę). Przy pomocy tak rozbudowanego systemu (aplikacja w telefonie i strona www w osobistym komputerze sadownika) jesteśmy w stanie monitorować dany sad nie wychodząc z domu. Dzięki takiemu właśnie oprogramowaniu sadownik ma dostęp do zdjęć z pułapki / pułapek w swoim sadzie / kwaterze lub pułapki / pułapek zlokalizowanych najbliżej okolicy. Urządzenie Trapview pokazuje dokładną presję danego szkodnika w konkretnej kwaterze tam, gdzie jest zlokalizowane. Z praktyki wynika, że presja danego gatunku motyla może się znacznie różnić nawet w obrębie jednego gospodarstwa – kwatery oddalone od siebie tylko w odległości 200 m. Specjalny program (algorytm) zsynchronizowany z pułapką Trapview generuje wykresy pogody i odłowy („piki” lotów motyli) i na podstawie tych danych symuluje (dokładność > 90%) optymalny termin zabiegu zwalczającego dany gatunek zwójki występującej w konkretnej kwaterze. Dzięki pułapkom Trapview i ich oprogramowaniu jesteśmy w stanie ocenić ile zabiegów będziemy musieli wykonać w naszym sadzie. Dodatkowo wyznaczenie optymalnego terminu zabiegu wpływa na minimalizację kosztów jakie poniesiemy do odpowiedniego zabezpieczenia sadu (zmniejszenie ilości zabiegów) przed tymi szkodnikami.
Występujące gatunki
Najczęściej występującymi gatunkami z rodziny zwójkowatych (Tortricidae) w większości sadów jabłoniowych są owocówka jabłkóweczka, zwójka siatkóweczka i zwójka bukóweczka.
Owocówka jabłkóweczka (Cydia pomonella) najpowszechniej występująca zwójka w sadach jabłoniowych oraz gruszowych. Stadium zimującym tego szkodnika są gąsienice (L5 stadium rozwojowego) ukryte pod korą drzew lub w jej spękaniach oraz w szczelinach drewnianych palet, w przechowalniach itd. Osobniki dorosłe wylatują zazwyczaj w II połowie lub na początku maja a ich lot może trwać aż do I dekady lipca (ostatnie lata). Przy wzmożonych lotach („piki”) następuje intensywne składanie jaj na liściach i rosnących owocach. Pierwsze gąsienice (I pokolenia) pojawiają się w połowie czerwca oraz w I połowie lipca i na początku są koloru białego potem różowego. Motyle II pokolenia pojawiają się w II połowie lipca / I połowie sierpnia a składanie jaj może trwać do września. Wylęg gąsienic II pokolenia przypada na III dekadę lipca i I połowę sierpnia. Ostatnio mówi się również o III pokoleniu tego szkodnika.
Zwójka siatkóweczka (Adoxophyes orana) jest polifagiem żerującym na prawie wszystkich drzewach owocowych. W warunkach Polski ma II pokolenia. Zimują gąsienice (stadium L2 i L3) w oprzędach w załamaniach kory, kokonach przy pąkach lub pod suchymi liśćmi „przylepionymi” do pni drzew i stają się bardzo aktywne w fazie zielonego pąka jabłoni (BBCH 56) intensywnie żerując na pąkach oraz rozwijających się liściach. Masowe przepoczwarczenie odbywa się pod koniec kwitnienia jabłoni – motyle I pokolenia pojawiają się w II-III dekadzie maja / początku czerwca i trwa do końca czerwca lub aż do I dekady lipca. Jaja składane są na górnej stronie liści (rzadko na zawiązkach). Gąsienice letniego pokolenia uszkadzają głównie rosnące owoce i zazwyczaj następuje to w dwóch okresach: czerwiec/lipiec (I pokolenie) i sierpień/wrzesień (II pokolenie). Ciało gąsienicy jest zazwyczaj koloru zielonego (różne odcienie) z żółtymi brodawkami, głowa jasnobrązowa. Motyle II pokolenia występują w III dekadzie lipca / na początku sierpnia. Szkodnik występujący w dużym nasileniu, wpływa na obniżenie handlowego plonu owoców (szczególnie gąsienice II pokolenia letniego).
Zwójka bukóweczka (Pandemis heparana) występuje powszechnie na terenie całego kraju i zasiedla jabłonie oraz grusze. Z reguły występują dwa pokolenia, ale II pokolenie jest mniej liczne od I pokolenia. W przyziemnej części pni, w spękaniach kory zimują w oprzędach gąsienice (L2) i opuszczają swoje kryjówki w okresie przed kwitnieniem – okres zielonego pąka jabłoni (BBCH 56). Żerując uszkadzają pąki kwiatowe i liściowe oraz nierzadko zawiązki w czerwcu a nawet do początku lipca. Po przepoczwarczeniu się w sadzie można zauważyć, na przełomie czerwca i lipca, pierwsze motyle I pokolenia. Po lotach i rujce (może trwać do 2 miesięcy) następuje składanie jaj na górnej stronie liści. Wylęg gąsienic (II pokolenie) przypada na II połowę czerwca do połowy sierpnia a ich żerowanie może trwać aż do połowy lipca. Larwy są zielone z jasnymi brodawkami i żółtozieloną głową z ciemnymi plamkami po bokach. Część gąsienic tego pokolenia schodzi na zimowanie, część zapada w diapauzę a część żeruje dalej przepoczwarcza się w połowie sierpnia. Po tym okresie (od II połowy sierpnia do I połowy września) następuje wylot II pokolenia motyli tej zwójki. Z jaj złożonych przez samice tej generacji wylęgają się pod koniec sierpnia albo na początku września gąsienice (II pokolenie), które żeruje na owocach aż do ich zbiorów.
Aktualne zalecenia
W bieżącym sezonie zwalczanie zwójek rozpoczęto od zabiegu zwalczającego stadiów zimujących zwójek (różóweczka, wydłubka) w okresie różowego pąka / balona (20-26.04.2023) a następnie na początku czerwca (04-09.06.2023). Kolejny dość istotny zabieg będzie przypadał w najbliższych dniach i najlepiej będzie go wykonać po deszczach. W zależności od presji szkodników (owocówka jabłkóweczka / zwójka siatkóweczka) zalecamy użyć jeden z poniższych rozwiązań:
- Carpovirusine Super SC (1,0 l/ha) + XenTari WG / Florbac (1,0 kg/ha) – wysoka presja owocówki i wysoka presja zwójek,
- Carpovirusine Super SC (0,75 l/ha) + XenTari WG / Florbac (0,75 kg/ha) – średnia presja owocówki i średnia presja zwójek,
- XenTari WG / Florbac (1,5 kg/ha) – niska presja / brak presji owocówki i wysoka presja zwójek,
- XenTari WG / Florbac (1,0 kg/ha) – niska presja / brak presji owocówki i średnia / niska presja zwójek.
Warto zwrócić uwagę na to, żeby użyć minimum 750 l wody na ha z dodatekiem zwilżacza (np.: Silwet Gold w dawce 0,1-0,15 l/ha). Nie obowiązują ograniczenia temperaturowych i można stosować obydwa insektycydy na dzień i na słońce, gdyż posiadają formulacje odporne na promieniowanie UV. Dodatkowo można tworzyć tzw. tank mix z: fungicydami (np. Captan 80 WDG / Malvin 80 WDG, Plantivax / Vaxiplant SL / Laminone) czy biostymulatorami (np. BM START, Asahi SL, Aminoplant). Powyższe rozwiązania nadają się do wszystkich systemów produkcji (konwencjonalna, „0 pozostałości”, ekologiczna).
mgr inż. ogr. Tomasz Sikora, Doradca Techniczny ProNutiva – Drzewa Owocowe, UPL Polska
