Rolnictwo ekologiczne to szczególna forma gospodarowania i produkcji żywności, która opiera się na stosowaniu wyłącznie naturalnych, nieprzetworzonych technologicznie środków.
Jest to produkcja bez udziału nawozów sztucznych, chemicznych środków ochrony roślin, zapraw nasiennych, pasz przemysłowych, antybiotyków, hormonów wzrostu i organizmów genetycznie modyfikowanych. Świadomość konsumentów powoduje, że plantatorzy chętnie rezygnują z tradycyjnej uprawy roślin na rzecz naturalnych metod, które są przyjazne nie tylko dla środowiska naturalnego, ale także dla zdrowia człowieka. Warto podkreślić, że na świecie wciąż rośnie zainteresowanie żywnością z gospodarstw ekologicznych, co może być szansą rozwoju dla polskiego rolnictwa. Należy pamiętać, że znaczek produktów ekologicznych zobowiązuje i choć jest to jedna z zalet prowadzenia gospodarstwa ekologicznego, ale nie jest najważniejsza. Tak naprawdę najważniejszym atutem, który powinien przekonać plantatora do prowadzenia gospodarstwa ekologicznego, jest jego własny wkład w ochronę środowiska, poszanowanie zwierząt i ziemi, a także pokazywanie, że zrównoważony rozwój jest potrzebny i akceptowany.
Produkcja ekologiczna
Produkcja ekologiczna to działalność ekstensywna, która w porównaniu z produkcją konwencjonalną wymaga większej powierzchni użytków i wyższych nakładów pracy dla zrealizowania tych samych celów ekonomicznych. Polega na przestrzeganiu przepisów opartych na ogólnych i szczegółowych zasadach, w których szczególnie uwzględnia się ochronę środowiska naturalnego, utrzymanie różnorodności biologicznej i zdobycie zaufania konsumentów do korzystania z produktów ekologicznych.
Wszystkie obszary tej produkcji opierają się na szeregu zasad, takich jak:
- zakaz stosowania GMO,
- zakaz stosowania promieniowania jonizującego,
- ograniczenie stosowania nawozów sztucznych, chemicznych środków chwastobójczych i pestycydów.
W związku z tym producenci ekologiczni muszą przyjmować różne podejścia pozwalające zachować odpowiednią żyzność gleby oraz zdrowie roślin, m.in.: prowadzić rotację upraw, uprawiać rośliny wiążące azot i inne rośliny z przeznaczeniem na nawóz zielony, aby przywrócić naturalną żyzność gleby, nawozy mineralne zastąpić nawozami organicznymi (obornik, kompost). W celu ograniczenia ujemnego wpływu agrofagów na rośliny do uprawy należy wybierać, jeśli to możliwe, odmiany odporne na czynniki chorobotwórcze oraz szkodniki, a także zagwarantować sprzyjające warunki dla rozwoju fauny pożytecznej w sposób naturalny utrzymujący populację szkodników na poziomie niezagrażającym roślinom.
Jak przejść na system rolnictwa ekologicznego?
Przejście z systemu konwencjonalnego na ekologiczny wiąże się z tzw. przejściowym okresem konwersji, czyli gospodarowaniem według zasad rolnictwa ekologicznego pod nadzorem jednostki certyfikującej, ale bez prawa znakowania produktów jako ekologiczne. Okres konwersji ma przyczynić się do rozkładu pozostałości stosowanych uprzednio środków agrochemicznych i służyć osiąganiu równowagi ekologicznej w gospodarstwie. Konwersja rozpoczyna się w momencie przystąpienia producenta do systemu kontroli i jej okres jest precyzyjnie określony. Dla upraw jednorocznych trwa on 24 miesiące poprzedzające siew roślin, których plon może uzyskać status produktu ekologicznego (także 24 miesiące poprzedzające zbiór pasz z trwałych użytków zielonych). Dla upraw wieloletnich okres ten trwa 36 miesięcy poprzedzających zbiór produktów ekologicznych (sady, plantacje jagodowe, winnice).
Jak uzyskać status gospodarstwa ekologicznego?
Plantator zamierzający przekwalifikować swoje gospodarstwo na produkcję ekologiczną musi spełnić szereg wymogów, a także wyrazić zgodę na kontrolowanie gospodarstwa przez jednostki certyfikujące. Na wstępie musi zgłosić do jednostki certyfikującej chęć przekształcenia produkcji, następnie uczestniczyć w odpowiednich kursach szkoleniowych przygotowujących do przekształcenia gospodarstwa na ekologiczne. Takie szkolenia odbywają się w Ośrodkach Doradztwa Rolniczego (ich wykaz znajduje się na stronie https://www.cdr.gov.pl/informacje-branzowe/osrodki-doradztwa-rolniczego) lub w powiatowych Zespołach Doradztwa Rolniczego (informacji na ten temat znajdują się na stronach lokalnych jednostek samorządowych). Po otrzymaniu zgłoszenia jednostka certyfikująca obejmuje gospodarstwo planem kontroli, a producent zaczyna procedurę przestawiania. Musi on wykonać szereg koniecznych zmian dotyczących ukształtowania pól i ich wielkości, urządzenia siedliska i terenów wokół gospodarstwa, doboru roślin i wypracowania docelowego płodozmianu, parku maszynowego i narzędzi, warunków żywienia i bytowania zwierząt, kierunku produkcji i działań marketingowych. Na tym etapie można już starać się o zaświadczenie wymagane przy składaniu wniosku o przystąpienie do programu rolnośrodowiskowego i przyznanie przysługującej z tego tytułu dotacji z funduszy unijnych.
Jak wygląda kontrola gospodarstwa przez jednostki certyfikujące?
Jednostka certyfikująca po otrzymaniu zgłoszenia dokonuje wstępnej kontroli gospodarstwa. W jej trakcie weryfikowane są dane podane w deklaracji zgłoszeniowej. Plantator musi zapewnić dostęp do wszystkich pól i obiektów gospodarstwa oraz dokumentacji, a także dostarczyć wszystkich informacji niezbędnych do przeprowadzenia kontroli. Inspekcja taka odbywa się co roku, niezależnie od tego, czy gospodarstwo jest w fazie przekształcania, czy posiada już certyfikat. Rolnik otrzymuje pisemne zawiadomienie o planowanej kontroli i w określonym dniu powinien być do niej przygotowany. Poza zapowiedzianymi wizytacjami jednostka certyfikująca może przeprowadzać dodatkowe, niezapowiedziane kontrole i pobierać próbki produktów do analizy. Producent ponosi koszty kontroli, które uzależnione są od wielkości gospodarstwa. Jeżeli kontrola wypadnie pozytywnie, można podjąć starania o refundację jej kosztów. Zazwyczaj po dwóch latach przekwalifikowywania gospodarstwa i pozytywnych wynikach kontroli otrzymuje on zaświadczenie, że gospodarstwo jest uznane za ekologiczne, a w trzecim roku uzyskuje ono certyfikat potwierdzający.
Zalety produkcji ekologicznej
– Wyższa jakość owoców i warzyw, które nie zawierają żadnych pozostałości środków chemicznych.
– Brak zagrożenia dla środowiska naturalnego, np. ptaków i innych zwierząt, a także pszczół oraz innych obecnych w środowisku owadów zapylających.
– Poprawa żyzności i przewiewności gleby poprzez nawożenie organiczne.
– Czystość wód i brak w jej źródłach zanieczyszczeń chemicznymi środkami ochrony roślin i nawozami mineralnymi.
Rolnictwo ekologiczne jest systemem produkcji szczególnie pożądanym w strategii Europejskiego Zielonego Ładu, który ma na celu doprowadzenie do przekształcenia do 2030 r. 25% użytków rolnych w UE w użytki ekologiczne. Warto postawić na rolnictwo ekologiczne, ponieważ z jednej strony wytwarzanie tego typu jedzenia jest przyjazne dla środowiska, a z drugiej – rynek produktów ekologicznych stale rośnie, a rolnicy mogą liczyć na duże wsparcie finansowe.
Źródło: materiały prasowe Związek Sadowników RP
