Jak przygotować sad jabłoniowy na nadejście wiosny? Jakie zabiegi należy wykonać? O czym należy pamiętać zwłaszcza w kontekście produkcji ekologicznej – wymagającej największej uwagi?
Na dobrą sprawę przygotowanie sadu do nadejścia wiosny trwa przez cały poprzedni sezon wegetacyjny. Drzewa przed okresem spoczynku powinny mieć skumulowane odpowiednie substancje odżywcze pozwalające przetrwać zimę i ułatwiające start w nowym sezonie. Zatem m.in. dobra kondycja drzew uzyskana działaniami w każdym poprzednim sezonie wegetacyjnym będzie rzutowała na lepszy start każdej kolejnej wiosny. Oprócz działań poprawiających zdrowotność sadów w sezonie (jak odpowiednie nawożenie, nawadnianie, ochrona, regulacja owocowania) wiosenny start ułatwiają działania podejmowane przez sadowników w okresie jesienno-zimowego spoczynku drzew.
Cięcie sanitarno-korekcyjne i cięcie zimowe
W okresie spoczynku drzew należy przeprowadzać zabiegi profilaktyczne poprawiające stan zdrowotny drzew. W sadach z produkcją konwencjonalną czy integrowaną podczas cięcia zimowego powinno wycinać się pędy z objawami porażenia przez choroby oraz pędy uszkodzone lub wyrastające pod zbyt ostrym kątem. Zabiegi te, zwane cięciem sanitarno-korekcyjnym, w sadach ekologicznych najlepiej wykonać zaraz po zbiorach owoców i opadnięciu liści. Im wcześniej usunie się z sadu ekologicznego ewentualne źródło chorób, tym łatwiejsze będzie prowadzenie zabiegów ochrony w przyszłym sezonie wegetacyjnym. Cięcie formujące w sadach ekologicznych należy wykonywać, podobnie jak w sadach z produkcją konwencjonalną czy integrowaną – zimą.
Usuwanie źródeł chorób
Ważnym zabiegiem przygotowującym sady do wiosny jest pozbycie się z sadu liści mogących stanowić źródło infekcji pierwotnych parchem jabłoni. Zabieg ten jest szczególni istotny w bardziej zrównoważonych systemach produkcji, jak produkcja integrowana, a zwłaszcza produkcja ekologiczna. W przypadku upraw ekologicznych nie poleca się mulczowania opadłych liści i pędów, gdyż zabiegi te mogą nie być wystarczające dla rozłożenia źródła infekcji. Podobnie niewystarczające mogą być zabiegi opryskiwania opadłych liści preparatami mikrobiologicznymi wykonywane w celu przyspieszenia ich mineralizacji. W praktyce często okazuje się, że zabiegi te jedynie opóźniają wystąpienie infekcji. Dlatego w uprawach ekologicznych najlepiej sprawdzają się działania mające na celu wymiecenie liści spod drzew lub ich wydmuchanie i przeniesienie w międzyrzędzia, skąd następnie można je wygarnąć np. podczas koszenia murawy za pomocą urządzeń wyposażonych w zasobniki.
Równie ważne we wszystkich systemach produkcji jest pozbywanie się z sadów opadłych owoców lub ich mumii pozostających na drzewach – są one dobrze widoczne w okresie zimowym, po opadnięciu liści. Mumie pozostałe na drzewach są często źródłem chorób grzybowych, a zwłaszcza brunatnej zgnilizny drzew ziarnkowych. Ich obecność na roślinach w postaci mumii jest pewnym źródłem infekcji wiosną przyszłego roku – zwłaszcza w uprawach ekologicznych.
Nawadnianie
Nawadnianie staje się coraz ważniejszym aspektem opłacalności produkcji sadowniczej. Z roku na rok sytuacja hydrologiczna jest coraz trudniejsza. Susza, która wystąpiła latem 2023 r., w wielu przypadkach utrudniła uzyskanie wysokiej jakości plonów. W wyniku braku wody w licznych gospodarstwach owoce nie zdążyły uzyskać pożądanej dla danej odmiany wielkości i masy, co znacznie obniżyło potencjał zarobkowy tych upraw. Meteorolodzy alarmują, że nic nie wskazuje na to, żeby sytuacja hydrologiczna uległa w najbliższych latach poprawie, a wręcz prognozują dalsze zaostrzenie sytuacji. W związku z tym coraz bardziej uzasadnione jest rozważenie założenia w sadzie instalacji nawadniającej. Rozwiązanie to zapewnia roślinom wodę w krytycznych okresach suszy. To jednak nie wszystkie zalety systemów nawadniania. Za ich pomocą można także rozprowadzać w sadzie substancje odżywcze dla drzew – w postaci fertygacji. Ten sposób nawożenia należy do bardziej zrównoważonych sposobów odżywiania roślin, gdyż nawozy są rozprowadzane w ściśle określonych dawkach i kierowane są bezpośrednio do rzędów drzew w okresach największego zapotrzebowania na dany składnik. Używane w tym systemie nawożenia składniki pokarmowe jako łatwo rozpuszczalne w wodzie, są także szybko i bezstratnie wchłaniane przez rośliny. Należy pamiętać, aby do nawożenia w systemach ekologicznych używać tylko produktów pochodzenia naturalnego.
Instalacja nawodnieniowa doskonale nadaje się do ochrony upraw przed przymrozkami, jeżeli wyposażymy ją w zraszacze antyprzymrozkowe, które rozpylają wodę ponad chronionymi roślinami powodując powstawanie na nich mieszaniny wody i lodu o stałej temperaturze 0°C. Zraszacz jest skonstruowany w taki sposób, aby dostarczać wodę w wymaganej ilości i z odpowiednią częstotliwością, a w rezultacie nie dopuścić do całkowitego zamarznięcia roślin. Gdy temperatura powietrza zbliży się do 0°C woda zamarzając oddaje ciepło krzepnięcia roślinie i po ewentualnym zamarznięciu tworzy warstwę lodu izolującą roślinę przed mrozem. Ta metoda ochrony przed przymrozkami może z powodzeniem być stosowana w sadach ekologicznych oraz, w tych z produkcją integrowaną i konwencjonalną.
W ramach projektu „Czas na zrównoważoną produkcję owoców” powstał Poradnik Produkcji Owoców. To wyjątkowe kompendium wiedzy o produkcjach integrowanej, „zero waste” i ekologicznej. Poradnik zawiera kluczowe informacje przydatne nie tylko osobom, które rozważają przejście z konwencjonalnych metod uprawy na integrowaną czy ekologiczną, ale i sadownikom, którzy już prowadzą sady i plantacje zgodnie z ich założeniami. Serdecznie zachęcamy do zapoznania się z materiałem pod linkiem: https://applesfromeurope.eu/Poradnik/poradnik.pdf
materiał prasowy Związku Sadowników RP
