Nekrotyczna plamistość liści – duże nasilenie w sadach

Od kilku sezonów w sadach jabłoniowych obserwujemy coraz większe nasilenie różnych zmian nekrotycznych na liściach. Choroba objawia się powstawaniem nieregularnych plam. Liście z takimi objawami żółkną i masowo opadają z drzew. Określenie przyczyny tego problemu nie jest proste. Podejrzewa się istnienie kilku czynników sprawczych, które bardzo często występują wspólnie. Jako główne wymienia się grzyby patogeniczne, niedobory składników odżywczych i stres.

Istnieje coraz więcej danych wskazujących na to, że pojawienie się nekroz na liściach jest częstsze i są one bardziej intensywne wówczas, gdy rośliny zawierają więcej gibereliny GA 4, która jest efektorem w niektórych procesach fizjologicznych (obecność gibereliny GA7 nie ma tu znaczenia, gdyż jest to odpad, produkt degradacji GA 4). Zjawisko to dotyczy zwłaszcza odmian ‘Golden Delicious’, ‘Red Delicious’, ‘Ligol’ i ‘Gala’. Dlatego tam, gdzie zbyt często stosowano preparaty zawierające ten hormon, można spodziewać się większego nasilenia wystąpienia na liściach charakterystycznych zmian.

            W przypadku patogenów wywołujących nekrozy, aby dokładnie określić ich rodzaj, konieczne są laboratoryjne  izolacje i obserwacje mikroskopowe. Z tym zjawiskiem ściśle kojarzonych jest kilka gatunków bakterii i grzybów, jak Pseudomona syringae, Glomerella cingulata czy Alternaria. Jednak sprawcą, który wywołuje najwięcej zmian jest Marssonina coronaria, patogen w dużej części odpowiedzialny za chorobę o nazwie nekrotyczna plamistość liści.

            Od kilku lat IPSAD ocenia skuteczność różnorodnych produktów, które pozwoliłyby ograniczyć występowanie tej choroby. Ze względu na złożony charakter zjawiska określanego jako nekrotyczna plamistość liści, wpływ na jej ograniczenie można zaobserwować przy okazji stosowania zarówno wybranych fungicydów (np. przy okazji zwalczania parcha i mączniaka jabłoni), jak i nawozów oraz biostymulatorów. W przypadku fungicydów najlepsze wyniki otrzymywano stosując ditiokarbaminiany (Polyram 70 WG, mankozeb) oraz preparaty o najszerszym spektrum działania, czyli strobiluryny (Zato) czy te z grupy SDHI (Sercadis, Luna Experience). Warto podkreślić, że ze wszystkich ww. preparatów wyróżniał się Polyram 70 WG. Pewnie dlatego, że produkt ten oprócz tego, że jest fungicydem (w uprawie jabłoni zarejestrowany do ochrony przed parchem jabłoni) jest jednocześnie cennym uzupełnieniem nawożenia dolistnego, gdyż zawiera znaczne ilości cynku, mikroelementu istotnie poprawiającego kondycję liści. Niestety prawdopodobnie cała grupa ditiokarbaminianów, do której należy również Polyram 70 WG, już niedługo zostanie wycofana z użycia.

Aby określić optymalny termin wykonania zabiegu, który pozwoliłby ograniczyć rozwój grzyba Marssonina coronaria, przydatny jest model symulujący jego rozwój. Wykres zagrożenia w tym modelu określony jest na podstawie danych meteo uzyskanych ze stacji pogodowych i podawany jest w postaci łatwej do interpretacji grafiki (np. dostępny w systemie informacyjnym IPSAD).

W przypadku nawozów, które ograniczają wystąpienie nekrotycznej plamistości liści, na szczególną uwagę zasługują produkty zawierające magnez i cynk. W wieloletnich ocenach, pod tym względem wyjątkowo wyróżniał się preparat Magnitech. To nawóz o cechach biostymulatora, który jest źródłem łatwo przyswajalnych składników mineralnych, w tym tak potrzebnego magnezu. Produkt ten poleca się stosować szczególnie wtedy, gdy rośliny wykazują słabszą kondycję z powodu zaburzeń i stresu. Wyjątkowo dobrze Magnitech sprawdzał się również we wszystkich prowadzonych w IPSAD doświadczeniach porównawczych, gdzie określano możliwości regeneracyjne różnych produktów. Okazuje się, że łatwo przyswajalne z tego produktu magnez i azot (składniki chlorofilu) szybko wzmacniają sprawność systemu asymilacyjnego drzew owocowych, co jest cenną cechą w przypadku wystąpienia suszy, uszkodzeń przymrozkowych lub konieczności regeneracji roślin po wystąpieniu fitotoksyczności.

Nasilenie wystąpienia nekrotycznej plamistości powoduje u roślin również stres. Zwykle pojawia się on w wyniku niekorzystnego przebiegu warunków atmosferycznych – nagłych skoków temperatury, które mogą wystąpić po kwitnieniu drzew. W przypadku łagodzenia skutków stresu należy zwiększyć wytrzymałość fizjologiczną roślin. W naszych badaniach porównawczych wyróżniał się tu preparat Megis, który oprócz stymulacji ogólnej odporności, dodatkowo wzmacnia komórki skórki, zwiększając ich mechaniczną wytrzymałość na zasiedlenie przez patogeny.

Ponieważ prawie zawsze pojawienie się nekroz następuje w efekcie współdziałania kilku czynników, najlepiej, gdy stosujemy w jednym zabiegu zarówno fungicydy, jak i substancje pomocnicze (nawozy i biostymulatory). W przypadku wrażliwych odmian warto również rozważyć dodatkowe nawożenie doglebowe magnezem. Stosujemy wówczas siarczan magnezu w dawkach dopasowanych do zasobności gleby i natężenia choroby, jakie wystąpiło w poprzednich sezonach. Zwykle jest to 30–50 kg nawozy na ha. Siarczan magnezu najlepiej rozpuścić w wodzie i rozlać za pomocą belki herbicydowej przy okazji zwalczania chwastów. Uwaga: stosując nawożenie magnezem należy uważać, aby nie zaburzyć optymalnego stosunku potasu do magnezu (3:1),  jaki powinien panować w glebie.

Główne działania agrotechniczne łagodzące/ograniczające występowanie nekrotycznej plamistości liści:

• od końca kwitnienia zabiegi zwalczające parcha i mączniaka jabłoni z użyciem m.in. Sercadis lub Luna Experience pozwalają jednocześnie ograniczyć występowanie nekrotycznej plamistości liści (mimo iż w tym czasie nie widać jeszcze żadnych objawów tej choroby). Następnie warto zastosować 2 lub 3 razy Magnitech w dawce 2–3 l/ha jedocześnie ze środkiem Polyram 70 WG (ewentualnie mankozebem) użytym do ochrony przed parchem oraz wykonać 2 lub 3 zabiegi nawozem Megis 0,5 l/ha – również podczas stosowania Polyram 70 WG (ewentualnie mankozebu).

Uwaga: jeśli warunki sprzyjające rozwojowi nekroz nasilają się (występują upały i burze), wymienione wcześniej zabiegi z użyciem Magnitechu i Megisu w połączeniu z zabiegiem ograniczającym parcha z zastosowaniem Polyramu 70 WG powinny być kontynuowane.

• w przypadku odmian wrażliwych na nekrotyczną plamistość liści należy też ograniczyć stosowanie GA 4.
• dodatkowo, jeśli nie stoi to w konflikcie z zaleceniami związanymi z analizą gleby, warto wykonać uzupełniające, doglebowe nawożenie siarczanem magnezu.

Robert Sas, IPSAD